Πίστη, εξουσία και γνώση

Ο Ρουμάνος φιλόσοφος Εμίλ Σιοράν, που έζησε στη Γαλλία, απαισιόδοξος και σχεδόν μηδενιστής, αλλά πνευματώδης και αγχίνους, απορούσε πώς οι άνθρωποι μπορούσαν να πιστεύουν μια θρησκεία την οποία έφτιαξε κάποιος άνθρωπος.

Ο εαυτός του προφανώς του έδωσε απαντήσεις, η κοινωνία, όμως, όχι. Ακόμη δεν έχει δώσει, επιμένει μάλιστα να υποστηρίζει με σθένος το θρησκευτικό της συναίσθημα.

Σε ό,τι αφορά τη βαθύτητα της πίστης του καθενός, τη μεταφυσική της διάσταση, ουδείς μπορεί να παρέμβει. Θεοί υπάρχουν από τις απαρχές του λόγου και της Ιστορίας, οπότε έχουν δικαίωμα άπαντες να πιστεύουν ή να μην πιστεύουν.

Λέγαμε ότι ο διαφωτισμός θα λύσει αυτό το πρόβλημα, ο Νίτσε «έπεισε» πολλούς ότι ο Χριστιανός Θεός είναι νεκρός, η Ρωσική Επανάσταση και ο σοσιαλισμός αρνήθηκαν τη θρησκεία, όμως αυτή, εκεί.

Αντί να συρρικνωθεί, εξαπλώνεται, με διάφορες μορφές, σ’ όλες τις χώρες του πλανήτη.

Ολα τούτα μπορούν να δικαιολογηθούν· η δύναμη της πίστης είναι τεράστια και όποιος με περισσή επιπολαιότητα την απορρίπτει ή τη διακωμωδεί απλώς δημιουργεί έναν δικό του δογματισμό, ισοϋψή θα έλεγα του δογματισμού των θρησκειών.

Το θέμα δεν είναι φιλοσοφικό, αλλά λειτουργικό. Εχει θέση η διδασκαλία των θρησκειών στην εκπαίδευση των νέων;

Νομίζω ναι, αν επιλεγεί όχι ως γνωστικό αντικείμενο (δεν είναι), αλλά ως πολιτική πρόταση (μην ξεχνάμε ότι στο όνομα των θρησκειών έχουν γίνει οι πιο αιματηροί, οι πιο βάρβαροι πόλεμοι, ταπεινωτικοί για την ανθρώπινη ιδιότητα και τις κοινότητες).

Δεν θυμάμαι πού έχω διαβάσει ότι ενώ οι άνθρωποι μπορεί να πεθάνουν υπερασπιζόμενοι τη θρησκεία τους, εντούτοις στην κάθε μέρα τους είναι απρόθυμοι να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις αρχές της και τις αξίες της.

Δεν τα μετράμε όλα με τον ορθό λόγο (άλλος δογματισμός). Στα σπλάχνα συμβαίνουν τρικυμίες, υπάρχουν πολλά σκοτάδια και πολλές αναταράξεις, που μόνο μια θρησκεία ή ένας πανίσχυρος φορέας εξουσίας μπορεί να χαλιναγωγήσει, να βάλει μια τάξη.

Τα μικρά παιδιά δεν έχουν χρείαν τέτοιας χαλιναγώγησης, αντίθετα θα όφειλαν να βάλουν μέσα τους τη χαρά της γνώσης.

Υπήρχαν πολλά θρησκευτικά παράδοξα τα οποία δύσκολα ερμηνεύονται ή γίνονται κατανοητά.

Τι ρόλο έπαιξαν οι θρησκείες στην πορεία της ανθρωπότητας, ποιοι τις δημιούργησαν και γιατί, εάν ήσαν πρόξενοι κακών ή άγγελοι καλών, αυτά είναι θέματα που αξίζει να εξετάζονται και να διδάσκονται· χωρίς υστεροβουλία, χωρίς χειραγωγική διδασκαλία, χωρίς δογματισμό.

Η θρησκειολογία είναι γνωστικό αντικείμενο, η πίστη όχι.

Τα ξέρουν αυτά οι φωστήρες του υπουργείου Παιδείας, αλλά το ποίμνιο το βλέπουν ως ψήφους· όλοι οι φωστήρες όλων των κομμάτων, τώρα και των αριστερών.

Μερικοί βρίσκουν νόημα στην πίστη, άλλοι όχι. Ετσι γίνεται με τ’ ανθρώπινα, πέρα δώθε κινείται η σκέψη, αλλά κινητήρια δύναμη είναι πάντα η εξουσία (η αρχή και το τέλος των κοινωνιών).

Εάν υπάρχει ως νόημα κάτι έξω από την εξουσία, αυτό το γνωρίζουν μόνο όσοι ουδέποτε τη λιμπίστηκαν (την πλανεύτρα, την άτιμη...).