Διαφορές σοφίας, γνώσης και πληροφορίας

Μιλώντας στην τηλεόραση τις προάλλες ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος επικαλέστηκε μια ρήση του Τόμας Ελιοτ: «Πού είναι όλη η σοφία που χάσαμε μέσα στη γνώση; Πού είναι όλη η γνώση που χάσαμε μέσα στην πληροφόρηση;».

Εβλεπε ο σπουδαίος Αμερικανός την κατάληξη της ειδίκευσης της γνώσης αλλά και την κατάληξη της γνώσης σε αχρηστία μέσα από έναν ωκεανό πληροφοριών - το αδιέξοδο με άλλα λόγια του πνευματικού ανθρώπου, που έχασε τη σωματικότητά του και την επαφή του με τη φύση, μεταλλασσόμενος σε μια κινούμενη μηχανή χωρίς αισθήματα και ιδέες που να μπορούν να εξυψώσουν το ανθρώπινο είδος σε ένα ειρηνικό και ελεύθερο, δημοκρατικό τοπίο.

Μπορεί να έχουμε γνώσεις αλλά χάσαμε τη βαθιά, αιώνια σοφία του σώματος, καταφέραμε να δεχόμαστε πληροφορίες αμέτρητες μέσα από μηχανές, αλλά ξεχάσαμε τι σημαίνει γνώση και πού αποσκοπεί· όχι πάντως στην απελευθέρωση του ανθρώπου, παρά στη σκλαβιά όσων μηχανεύτηκε.

Διαβάζω καμιά φορά τα μέσα κοινωνικής, παρακαλώ, δικτύωσης και χαμογελώ με τη ρήση του Αμερικανού διανοητή - διάνα! Τι ατελείωτο και απύθμενο μίσος. Ποια είναι η πηγή του; Πόσο δηλητήριο χύνεται μέσα σε λίγες γραμμές για τους πάντες και τα πάντα, που δεν είναι σύμφωνοι-α με τις πεποιθήσεις τους. Με πόση λύσσα εξακοντίζουν τη χυδαιότητα και την απερισκεψία, αδιαφορώντας εάν προκαλούν πόνο ή κακό σε συνανθρώπους τους.

Από τη μια ακούγεται καλό να μπορεί ο καθένας να εκφράζεται ελεύθερα και να καταθέτει ό,τι σκέφτεται ο ίδιος και όχι ό,τι τον διατάζουν να σκέφτεται οι κυβερνώντες. Ας μη φανταστούμε σε τι εφιάλτες, πολιτειακούς και πνευματικούς, θα τυλιγόμασταν. Είναι, όμως, έτσι; Εκφράζονται ελεύθερα, αλλά αρκεί αυτό; Και πόση ελευθερία εμπεριέχει η άνευ όρων λεκτική επίθεση, η χυδαιότητα που χαρακτηρίζει τις «παρεμβάσεις» πολλών (όχι όλων, ευτυχώς);

Διαβάζω από την εισαγωγή του Αρη Στυλιανού στο βιβλίο του «Ο Σπινόζα και η Δημοκρατία» (εκδόσεις Πόλις): «Η δημοκρατία είναι πάντα εν κινήσει, σε ρευστή και δυναμική κατάσταση, βρίσκεται σε διαρκή διακύβευση. Πρέπει να την καλλιεργούμε και να τη φροντίζουμε ακατάπαυστα. Χρειάζεται μονίμως εμβάθυνση και εκπλάτυνση».

Το αντλώ για να το συνδέσω με ακόμη μία πρότασή του: «Αν δεχόμασταν ότι η ελευθερία της σκέψης μπορεί να κατασταλεί κι ότι οι άνθρωποι μπορούν να πιεστούν τόσο ώστε να μην τολμούν να μιλούν παρά μόνο με διαταγή των κυβερνώντων, θα προέκυπτε ένα έκτρωμα.

»Διότι οι άνθρωποι θα συνέχιζαν να σκέφτονται ό,τι ήθελαν αυτοί κι όχι ό,τι θέλει η κυβέρνηση. Θα συνέβαινε λοιπόν το εξής παράδοξο: καθημερινά οι άνθρωποι άλλα θα σκέφτονταν και άλλα θα έλεγαν», έτσι όμως μοιραία (παραπομπή που κάνει ο συγγραφέας στον Ολλανδό φιλόσοφο από το βιβλίο του «Περί της ελευθερίας της σκέψης σε ένα ελεύθερο κράτος»), «θα εξαφανιστεί η τιμιότητα, που είναι πρωτίστως απαραίτητη σε μια πολιτεία, ενώ θα φουντώσουν η κολακεία και η αγυρτεία, συμπεριφορές απεχθείς, που θα οδηγήσουν στη δολιότητα και στη διαφθορά όλων των καλών αρχών».

Να δεχόμαστε πληροφορίες, να κατακτάμε γνωστικά πεδία, να εκφράζουμε ελεύθερα τη γνώμη μας, αλλά τι να τα κάνεις όλα τούτα όταν έχει χαθεί (ανεπανόρθωτα;) η ανθρώπινη σοφία (το σώμα, το βίωμα, η συνύπαρξη);