Eίναι πλέον τόσο προφανές ώστε δεν έχουμε δικαίωμα αυταπατών: η απειλή ενός «μεγάλου πολέμου», που μπορεί να ποικίλλει ως προς τις μορφές, την έκταση και την ένταση, είναι όχι μόνο υπαρκτή αλλά εγγράφεται στον μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα της επόμενης πενταετίας. Τα «σημάδια» και τα προδρομικά φαινόμενα είναι εδώ και δεν δικαιούμαστε το ελαφρυντικό ότι δεν έχουμε προειδοποιηθεί. Δεν πρόκειται για «μαύρο κύκνο» που θα ανοίξει ξαφνικά τα φτερά του, αλλά για ολοζώντανη απειλή μπροστά στα μάτια μας. Τα γεγονότα την υπογραμμίζουν: η «εστία» της Ουκρανίας δεν σβήνει, αντίθετα, δίνει προειδοποιητικά σήματα για κλιμάκωση, στη δε Μέση Ανατολή η κλιμάκωση είναι ήδη γεγονός μετά τις τελευταίες εξελίξεις.
Από την πολυκρίση στον πόλεμο
Ανεξάρτητα από το πόσο είναι θεωρητικά νόμιμη η έννοια «πολυκρίση»1, το γεγονός είναι πως η δημοσιογραφική χρήση της κερδίζει συνεχώς έδαφος στη διεθνή αρθρογραφία και αποτελεί ενός είδους επίσημη παραδοχή πως η κρίση του 2008 ήταν αφετηρία ενός μακρού κύματος πολύπλευρης κρίσης: κρίσης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης (ορθότερα: συσσώρευσης του κεφαλαίου και κερδοφορίας), κρίσης κλιματικής, κρίσης δημοσιονομικής, κρίσης πολιτικής, κρίσης αξιών. Ωστόσο, μέχρι και τις αρχές του 2022 οδηγός των εξελίξεων αποδείχτηκε η κρίση της παγκοσμιοποίησης, η οποία από τα τέλη Φεβρουαρίου του 2022 έδωσε τη σκυτάλη στον πόλεμο2.
Τον πόλεμο όχι στη μορφή που τον γνωρίσαμε στις δεκαετίες πριν από την κρίση του 2008, αλλά πλέον σαν προδρομικό φαινόμενο και εκδήλωση ταυτόχρονα ενός ακήρυκτου παγκόσμιου πολέμου μεταξύ των κορυφαίων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Η μεγάλη αλλαγή της ιστορικής συγκυρίας έγκειται σε τούτο: Η παρακμή του δυτικού ιμπεριαλισμού (αμερικανικού αλλά και ευρωπαϊκού) και η άνοδος νέων δυνάμεων (Κίνα, Ινδία, BRICKS) μετέτρεψαν ξανά σε επίδικο, για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ζήτημα της παγκόσμιας κυριαρχίας. Και όπως μας έχει διδάξει η Ιστορία, η αντιπαράθεση γι’ αυτό το τόσο «υπαρξιακό» αντικείμενο δεν είναι ποτέ ειρηνική και αναίμακτη.
Κανείς δεν μπορεί -και δεν έχει νόημα- να προφητεύσει σε ποιο χρόνο θα εκδηλωθεί κάποια σύγκρουση μεγαλύτερης περιφερειακής εμβέλειας στην πορεία προς τον «μεγάλο πόλεμο», αλλά οι εξελίξεις «τρέχουν» και ο κίνδυνος έρχεται πιο κοντά για έναν απλό, προφανή και ομολογημένο λόγο: η αντιπαράθεση είναι (και) παιχνίδι με τον χρόνο και σε αυτό το πλαίσιο η πλευρά που δεν έχει χρόνο και επείγεται να κάνει κάτι «δραστικό» για να αντιστρέψει ή έστω να ανακόψει την αρνητική γι’ αυτήν πορεία των πραγμάτων είναι οι ΗΠΑ. Σε αντίθεση με την Κίνα, οι ΗΠΑ δεν έχουν σύμμαχο τον χρόνο και γι’ αυτό είναι υποχρεωμένες να εκβιάζουν, από άποψη ουσίας αλλά και χρόνου, θετικές γι’ αυτές εξελίξεις σε σύντομο χρόνο.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις ανάγκες των «αντιπροσώπων» του δυτικού ιμπεριαλισμού στις ενεργές πολεμικές εστίες (Μέση Ανατολή, Ουκρανία), καθορίζει τον ρυθμό κλιμάκωσης και αναβάθμισης της εμβέλειας των πολεμικών συγκρούσεων.
Μεταξύ άλλων, αυτή είναι η εξήγηση για την εντυπωσιακή ωμότητα και τον κυνισμό της πολιτικής του Τραμπ: δεν έχει χρόνο και γι’ αυτό δεν έχει καμία διάθεση για προσποιήσεις και αναζήτηση δημοκρατικών άλλοθι. Η «δουλειά» πρέπει να γίνει εδώ και τώρα, χωρίς φιοριτούρες, με όπλο την ωμή και κτηνώδη δύναμη, χωρίς περισπασμούς που κοστίζουν πολύτιμο χρόνο.
Σημείο καμπής;
Επειδή η διακύβευση είναι υπαρξιακή για τις ΗΠΑ και τη δυτική ιμπεριαλιστική αυτοκρατορία και επειδή ο χρόνος δεν είναι σύμμαχός τους, βλέπουμε τον Τραμπ, εκπρόσωπο ενός πολιτικού ρεύματος που νίκησε στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές με σημαία του το «όχι άλλοι πόλεμοι - πρώτα η Αμερική», να εμφανίζεται «επισπεύδων» και να εμπλέκεται στον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν, διακινδυνεύοντας ακόμη και μια ανοιχτή ρήξη με σημαντικό μέρος της κοινωνικής του βάσης, αλλά και με κορυφαία στελέχη του πολιτικού ρεύματος που τον έφεραν στον Λευκό Οίκο.
Οταν αυτό συμβαίνει στον 4ο μόλις μήνα από την εγκατάστασή του στον Λευκό Οίκο και πριν ολοκληρωθεί η τρίμηνη διορία που έθεσε με τη μορφή τελεσίγραφου σε 75 χώρες να υπογράψουν με τις ΗΠΑ λεόντειες εμπορικές συμφωνίες αποδεχόμενες υψηλούς δασμούς, τότε προκύπτει αβίαστα το ερώτημα: Μήπως η ανάμιξη των ΗΠΑ στον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν συνιστά ένα σημείο καμπής, όχι φυσικά προς το άμεσο ξέσπασμα του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά προς μια νέα φάση επιτάχυνσης και αναβάθμισης της κλίμακας των πολεμικών αναμετρήσεων;
Το σχέδιο Τραμπ «να κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά» με οικονομικά μέσα έχει ήδη αποτύχει. Το εγχείρημα της επιβολής δασμών προς όλους τέτοιου ύψους ώστε να μειωθεί δραστικά το αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα αποδείχθηκε ήδη ναρκοπέδιο, η δε μείωση του τεράστιου δημοσιονομικού ελλείμματος των ΗΠΑ με τη μέθοδο του «αλυσοπρίονου», δηλαδή με τυφλές περικοπές τύπου Ιλον Μασκ, δεν ήταν μόνο απεχθής, δεν δημιούργησε μόνο μεγάλες αντιδράσεις, αλλά αποδείχθηκε και εξαιρετικά αναποτελεσματική, επιτυγχάνοντας «εξοικονομήσεις» λιγότερες από 150 δισ. δολάρια – ελάχιστες μπροστά σε ένα δημοσιονομικό έλλειμμα που τους πρώτους 8 μήνες του δημοσιονομικού έτους3 ανήλθε σε 1,37 δισ. δολάρια. Αναμφίβολα, τόσο οι δασμοί όσο και οι σκληρές περικοπές στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό θα έχουν κάποια αποτελέσματα. Οχι όμως τέτοια, ώστε σε σύντομο χρόνο να περιοριστούν δραστικά τα δίδυμα ελλείμματα των ΗΠΑ – και είπαμε: Ο χρόνος πιέζει για άμεσα αποτελέσματα…
Η αμερικανική επίθεση στο Ιράν πρέπει να ενταχθεί σε ένα τέτοιο πλαίσιο: από τη μια, ο χρόνος πιέζει. από την άλλη, η απόδοση των οικονομικών μέσων είναι χαμηλή και ουσιαστικά μακροπρόθεσμη, έρχεται δηλαδή σε αντίφαση με την πίεση του χρόνου. Μήπως λοιπόν η αμερικανική επίθεση στο Ιράν σηματοδοτεί τη συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος και τη στροφή στη χρήση πολεμικών μέσων ώστε «η Αμερική να γίνει μεγάλη ξανά»; Σίγουρα πάντως η άποψη ότι ο Τραμπ παγιδεύτηκε από τον… Νετανιάχου δεν αντέχει σε σοβαρό έλεγχο.
Αν είναι έτσι, τότε θα πρόκειται για επιλογή να συρθεί πρωτίστως η Κίνα (αλλά και η πρώτη ταχύτητα της συμμαχίας των BRICKS) σε μια πρόωρη γι’ αυτήν αναμέτρηση εκεί που «πονάει» (σε κρίσιμους ενεργειακούς και εμπορικούς δρόμους), εκεί που λόγω απόστασης έχει μικρές δυνατότητες προβολής ισχύος και εκεί που, αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν το πλεονέκτημα.
Μια νέα περιφερειακή σύγκρουση στην οποία καμιά από τις δύο πλευρές δεν «αντέχει» να ηττηθεί. Εκεί όμως που μιλάμε για όρια αντοχών, ελλοχεύει ο σπινθήρας μιας ανάφλεξης που μετατρέπει τις εξελίξεις σε ανεξέλεγκτες…
Η πολεμική κλιμάκωση και στο ιστορικό φόντο ο «Μεγάλος Πόλεμος» πλησιάζουν με ταχύτητα. Αργότερα ή γρηγορότερα, ο πόλεμος που μέχρι σήμερα αφορά μόνο τους «άλλους», θα αγγίξει και μας – με πολλούς τρόπους. Και, δυστυχώς, γνωρίζουμε την απάντηση στο ερώτημα αν είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό…
Σημειώσεις-παραπομπές
1. Πολλές από τις έννοιες που χρησιμοποιούνται σε αυτό το άρθρο στερούνται θεωρητικής εγκυρότητας και ακρίβειας και είναι μάλλον δημοσιογραφικής χρήσης, αλλά απέφυγα συνειδητά να γεμίσω το κείμενο με εισαγωγικά.
2. Οι πόλεμοι της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα και των αρχών του 21ου μέχρι και την κρίση του 2008 (πόλεμοι που ακολούθησαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας – ιμπεριαλιστική επίθεση στη Σερβία, ιμπεριαλιστικές εκστρατείες κατά του Ιράκ και του Αφγανιστάν κ.λπ.) εγγράφονται σε μια άλλη ιστορική συγκυρία: ήταν πόλεμοι επιβεβαίωσης της κυριαρχίας του δυτικού ιμπεριαλισμού και όχι κρίσης της παγκόσμιας ηγεμονίας του και αντιπαράθεσης με νέους, επίδοξους ηγεμόνες. Στην πρώτη περίπτωση, δεν υπήρχε η απειλή του «μεγάλου πολέμου», στην τωρινή περίπτωση όμως έχει εγγραφεί στον ορίζοντα της μεσοπρόθεσμης συγκυρίας.
3. Στις ΗΠΑ το δημοσιονομικό έτος ξεκινά τον Οκτώβριο.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας