Aυτές τις ζοφερές ημέρες των αμείωτων γενοκτονικών επιθέσεων του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας αλλά και της, εν πλήρει εξελίξει, περιφερειακής σύγκρουσης του Ισραήλ με το Ιράν, ας σκεφτούμε ξανά τον ρόλο της Ευρώπης, έτσι όπως πάει να επανιδρυθεί στο πλαίσιο ενός νεο-βάρβαρου, επικίνδυνου και πολυ-πολικού κόσμου.
Ηδη η ύπατη εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Ε.Ε.), Κάγια Κάλας,(1) δήλωσε την αμέριστη συμπαράσταση της Ε.Ε. στο Ισραήλ. Μόνο που η όποια λύση, δήλωσε, πρέπει να επιτευχθεί διά της διπλωματικής οδού και μόνο. Η Ευρώπη για άλλη μια φορά προβάλλει, για τον εαυτό της και τους άλλους, την εικόνα της πολιτικής της ήπιας ισχύος ενώ στο εσωτερικό της μιλάει για τον επανεξοπλισμό της.
Τελικά τι θέλει η «Ευρώπη»; Θέλει να είναι ο «πλούσιος μεσολαβητής» στις γεωπολιτικές και στρατιωτικές διενέξεις ή δεν της αρκεί πλέον αυτός ο ρόλος; Αποτελεί πραγματικότητα ή είναι ιδεολογικό κατασκεύασμα η λεγόμενη ασυμμετρία ανάμεσα στην οικονομική δύναμη της Ευρώπης και στη στρατιωτική της ισχύ;
Μικρή παρένθεση: η σχέση «Ευρώπης» και «Αριστεράς»
Η «Ευρώπη» για την ιδεολογία και την πολιτική σκέψη παίζει έναν ιδιόρρυθμο αλλά αναπόφευκτο ρόλο, ειδικά για τις αριστερές και αντικαπιταλιστικές μορφές πολιτικής. Θα πρέπει να αναμετρηθείς με την έννοια της «Ευρώπης» αν θέλεις να δώσεις προοπτική στην απελπιστική έλλειψη στρατηγικής διεξόδου, στα πολιτικά σου διαβήματα, απέναντι στον νεοφιλελεύθερο μονόδρομο που βαδίζουν σήμερα οι δυτικές κοινωνίες. Η Ευρώπη δεν είναι και ποτέ δεν ήταν ένας πλήρως προσδιορισμένος γεωπολιτικός χώρος με συγκεκριμένα σύνορα.
Η «Ευρώπη» δεν ήταν ποτέ η «Δύση» αλλά μία από τις «Δύσεις». Αναδείκνυε απολυταρχισμούς, «νέες γεωγραφίες» επέκτασης αλλά παράλληλα διαμόρφωνε τις μείζονες πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Ηταν η ήπειρος των αστών αλλά και των προλετάριων, των εθνών κρατών αλλά και του διεθνισμού. Του πολέμου ως επέκταση και του «πολέμου» ως κανονικοποίηση της καθημερινής ζωής. Σήμερα, η «Ευρώπη», και όχι μόνο η Ε.Ε., είναι εχθρική σε κάθε έννοια της Αριστεράς. Συνήθως κατατάσσεται η Ριζοσπαστική Αριστερά στις ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις και κατηγορείται για αυτό αλλά μάλλον η «Ευρώπη» δείχνει να είναι περισσότερο «αριστεροαρνητική» παρά η Αριστερά ευρωσκεπτικιστική.
Η ρευστότητα της έννοιας «Ευρώπη»
Είναι χαρακτηριστικό ότι, ήδη από την εποχή του «δόγματος Μονρόε», έχουμε την πρώτη αντιμετώπιση της Ευρώπης ως ενιαίου συνόλου από την πλευρά της ρεπουμπλικανικής Αμερικής. Τότε, το 1823 που ο πρόεδρος Μονρόε αναγκάστηκε να απαντήσει στις απειλές της Ιεράς Συμμαχίας να παρέμβει ενάντια στον αγώνα ανεξαρτησίας των ισπανικών αποικιών και τις απειλές της Ρωσίας να καταλάβει ολόκληρη την Αλάσκα, η Ευρώπη θεωρούνταν η ήπειρος της μοναρχίας που όριζε όμως και τις υπόλοιπες χωρικές διαφοροποιήσεις. Με την άνοδο του φασισμού και ναζισμού η Ευρώπη ανακάλυψε τον «ζωτικό χώρο». Για άλλη μια φορά ένιωσε ότι είναι μια μικρή ήπειρος και έπρεπε να μεγαλώσει, όχι μόνο διά της επέκτασης αλλά και διά της ρατσιστικής «ολοκλήρωσης». Αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Ευρώπη, της «Δύσης», απέκτησε και «Ανατολή». Το 2004 η επέκταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης απορρόφησε την «ανατολική της» πλευρά ενώ το 2016 η Ευρωπαϊκή Ενωση διαχωρίστηκε από τη Μεγάλη Βρετανία.
Τα σύνορα της Ευρώπης αμφισβητούνται, δοκιμάζονται και χαράσσονται εκ νέου λόγω των προσφυγικών κρίσεων και της αντιμετώπισης της λεγόμενης «παράνομης» μετανάστευσης. Η ευρωπαϊκή στήριξη των πολέμων σε γειτονικές περιοχές γυρίζει πίσω ως ανάγκη επαναδιευθέτησης των συνόρων και ταξινόμησης των πληθυσμών των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η Ρωσία δεν είναι «Ευρώπη» ενώ η Ουκρανία γίνεται ή σχεδιάζεται να γίνει το «Ισραήλ» της ευρωπαϊκής ηπείρου. Το ίδιο το Ισραήλ είναι περισσότερο «Ευρώπη» από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η εμπορική, τεχνολογική και οικονομική ολοκλήρωση του Ισραήλ με την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι αόρατη αλλά υπαρκτή και δυναμική «υποδόρια» σχέση. Το Ισραήλ είναι μια spin off κρατική οντότητα της «Ευρώπης» και του ιμπεριαλισμού στην Εγγύς Ανατολή. Εξαιτίας της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης επανεξετάζεται η ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αμυντικής-πολεμικής αγοράς και αυτό αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία για την αντιστροφή των συνεπειών του Brexit. Το «εμβαδόν» της Ευρώπης αυξομειώνεται διαρκώς.
H «dual» επενδυτική λογική της στρατιωτικοποίησης
Ο νέος όρος που εμφανίζεται στα ευρωπαϊκά στρατηγικά κείμενα και αφορά τη διαπίστωση της «ανάγκης» η Ευρώπη να αποκτήσει στρατιωτική αυτονομία είναι ο όρος «dual», ο οποίος αναφέρεται στη βασική έλλειψη που χαρακτηρίζει το «στρατιωτικό κενό της Ε.Ε.». Η Ευρώπη, σύμφωνα με κεντρικές αναλύσεις ευρωπαϊκών think tank, στερείται «στρατηγικών παραγόντων διευκόλυνσης» που θα καθιστούσαν τους επιμέρους εθνικούς στρατούς αποτελεσματικότερους. Ο όρος «dual – διπλή χρήση» χρησιμοποιείται για να περιγράψει τεχνολογίες και παραγωγικές υποδομές που μπορούν να έχουν τόσο πολιτική όσο και στρατιωτική χρήση.
Ετσι, η «διπλή χρήση» αποτελεί το περιεχόμενο των «στρατιωτικών παραγόντων διευκόλυνσης» που αφορούν παρεμβάσεις πάνω σε ένα ευρύ φάσμα επενδύσεων σε δρόμους, υποδομές μετακίνησης, τεχνολογίες πλοήγησης, δορυφορικά συστήματα, νέα καύσιμα και χημικά ή βιολογικά προϊόντα, γραμμές παραγωγής νέων οπλικών συστημάτων, κοινές προδιαγραφές κατασκευής, κοινό σύστημα δημοσίων συμβάσεων κ.λπ.
Πίσω από τις νέου είδους ανάγκες σε επενδύσεις «διπλής χρήσης» κρύβεται η διαδεδομένη άποψη πως η Ευρώπη δεν μπορεί να παίξει κάποιον επαυξημένο διεθνή ρόλο χωρίς την απαραίτητη στρατιωτική ισχύ. Ομως εκείνο που πραγματικά συμβαίνει είναι η απόφαση της Ευρώπης να μην παρέμβει διπλωματικά και διαμεσολαβητικά στο πεδίο της ρωσο-ουκρανικής πολεμικής διένεξης για παράδειγμα. Δεν είναι ότι άφησε τις ΗΠΑ να καλύψουν το στρατιωτικό κενό, αλλά αντίθετα παραχώρησε στις ΗΠΑ τον βασικό διπλωματικό ρόλο. Ακόμα και στην περίπτωση του Ιράν, οι διαπραγματευτικές προθέσεις της Ευρώπης είναι ανύπαρκτες, ενώ οι ΗΠΑ παρεμβαίνουν συνεχώς.
Κάποια συμπεράσματα
Η Ευρώπη είναι «διεθνοπολιτικός νάνος» στον βαθμό που δεν ενδιαφέρεται να έχει κάποιον διεθνοπολιτικό–διαμεσολαβητικό ρόλο στις πλανητικές εντάσεις και όχι γιατί δεν διαθέτει την απαραίτητη στρατιωτική ισχύ. Αντίστοιχα, η παρούσα φάση στρατιωτικοποίησής της δεν αποτελεί αμυντική ανταπόκριση μιας υποτιθέμενης απάντησης της Ευρώπης σε νέες αναδυόμενες προκλήσεις. Πρόκειται περισσότερο για ανάγκες επίδειξης επιθετικής ισχύος και ολοκλήρωσης μιας κατακερματισμένης αγοράς. Πρόκειται δηλαδή για την ανάγκη μετασχηματισμού των επιθετικών-ιμπεριαλιστικών πολιτικών ασφάλειας και όχι για την ανακάλυψη της αξίας μιας αναβαθμισμένης άμυνας απέναντι σε μια νεοεμφανιζόμενη απειλή.
Ο διαρκής επανακαθορισμός του τι, σε κάθε συγκυρία, συνιστά «Ευρώπη» και τι όχι οδηγεί συστηματικά στην «ανάγκη» οργάνωσης της «αγοράς πολέμου». Εκεί που η Ευρώπη ανέθετε τον συνοριακό έλεγχο και τη στρατιωτική ισχύ σε κράτη-υπεργολάβους, τώρα θα πρέπει να οργανώσει την παραγωγή ενός νέου «δημόσιου αγαθού», που είναι η άμυνα και η ασφάλειά της. Δεν γνωρίζουμε αν τα παραπάνω επαρκούν για να καταστήσουν την Ευρώπη μια στρατιωτική υπερδύναμη, ανάλογη των ΗΠΑ. Νομίζουμε όμως πως είναι χρέος της Ριζοσπαστικής Αριστεράς να δώσει μια προγραμματική υπόσχεση: Η ειρήνη και η ευημερία είναι αποτέλεσμα της αντικαπιταλιστικής πάλης και όχι της πολεμικής προετοιμασίας, ανεξαρτήτως της κλίμακας που θα έχει και του τρόπου που θα γίνει αυτή.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας