Η γνώση θέλει θάρρος

«Η φυσική μας τάση προς την περιέργεια μας δίνει το δικαίωμα να γνωρίζουμε τα πάντα. Η διαρκής εκπαίδευση προς την οποία αποβλέπουν οι περισσότεροι άνθρωποι έχει ως καθήκον να ξαναδώσει στον εκστατικό θαυμασμό της παιδικής ηλικίας το πάθος τού να μην αγνοεί τίποτα, τη φυσική του αδιακρισία, την άμετρη αγάπη για την έρευνα, τάσεις που τα αρπακτικά ήθη της εμπορευματικής μας κοινωνίας τις στρατολόγησαν στην απαίσια κοόρτη των ιεροεξεταστικών και αστυνομικών συνηθειών».

Εδώ ο Ραούλ Βανεγκέμ, γιος σοσιαλιστή και αντικληρικαλιστή σιδηροδρομικού, ο οποίος συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση κατά των ναζί και το 1960 συνάντησε τον Γκι Ντεμπόρ και εντάχθηκε στην Καταστασιακή Διεθνή, έγινε αρθρογράφος στο ομώνυμο περιοδικό της ομάδας και στο υπέροχο βιβλίο του «Τίποτα δεν είναι ιερό, όλα μπορούν να λεχθούν: σκέψεις για την ελεύθερη έκφραση» (εκδόσεις Σαββάλα, σε μετάφραση Αναστασίας Καραστάση), μας θυμίζει τον Αριστοτέλη στο έργο του «Μετά τα Φυσικά», ο οποίος έλεγε το περίφημο «Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει» (όλοι οι άνθρωποι έχουν έφεση για γνώση από τη φύση τους).

Αυτό λοιπόν υπήρξε το καθοδηγητικό νήμα ήδη από την εφηβεία μου, όταν άρχισα τη συστηματική μελέτη βιβλίων και από τότε δεν έχει φύγει από το μυαλό μου. Ο Βανεγκέμ γράφει: «Η ελεύθερη έκφραση έχει την ικανότητα να δίνει στις λέξεις την ποιητική τους αξία […] δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον μηδενισμό που τον διέπει ο φετιχισμός του χρήματος και του οποίου η αρχή “όλα επιτρέπονται αρκεί να αποφέρουν” υπογραμμίζει τη ματαιότητα των λέξεων, τους αφαιρεί τη σπουδαιότητά τους, τους αρνείται οτιδήποτε τίθεται έξω από το σύστημα αποδοτικότητας που τις χρησιμοποιεί. Δεν είναι συνεπώς εγγενές στη λογική του χρηματοοικονομικού ολοκληρωτισμού που εκκενώνει την ύπαρξη από την ουσία της».

Ο Βανεγκέμ επικρίνει τη στεγνή γλώσσα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και του εμπορευματικού καπιταλισμού, ο οποίος αφυδατώνει τη γλώσσα και, μέσω νεολογισμών, όπως «σπρεντ», «επιτόκια», «δημόσιο χρέος», «οίκοι αξιολόγησης» κ.λπ., επιχειρεί να «στριμώξει» την ποικιλομορφία και πολυχρωμία της ζωής σε «ξύλινες» έννοιες. Βέβαια η γλώσσα είναι από τη φύση της αναρχική και τίποτα δεν μπορεί να τη λογοκρίνει.

Συνεχίζει ο Βανεγκέμ: «Είναι θεμελιώδες δικαίωμα του πολίτη να εξιχνιάζει κάθε μυστικό που μπορεί να τον βλάψει: το απόρρητο μιας πολιτικής την οποία αυτός θα έπρεπε να διαχειρίζεται κατά κύριο λόγο, το απόρρητο των επιχειρήσεων, όπου ο δόλος είναι το μόνο επιβεβαιωμένο κίνητρο, το απόρρητο μιας επιστημονικής έρευνας, όπου η αποδοτικότητα υπερισχύει έναντι του κινδύνου να προκύψουν βλαβερές συνέπειες». Εδώ σημαντικό ρόλο παίζουν τα ΜΜΕ, και δη τα ερευνητικά, χρέος των οποίων είναι να αποκαλύπτουν ό,τι οι εξουσίες θέλουν να αποκρύψουν. Οι αγωγές SLAPP τείνουν να γίνουν μέσο εκδίκησης και λογοκρισίας, όπως του Γρηγόρη Δημητριάδη με την εμπλοκή του με το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων μέσω του Predator, ο οποίος αμέσως προχώρησε σε αγωγές εναντίον της «Εφημερίδας των Συντακτών» και των Reporters United, αλλά ευτυχώς «Υπάρχουν δικασταί και στας Αθήνας»!

Καταλήγει δε ο Βανεγκέμ: «Τίποτα δεν είναι πιο πολύτιμο από το να υπάρχει ελευθερία του λόγου για όλους, ώστε να ανθήσουν καινούργιες ιδέες που θα διέπουν την ανάπλαση της ατομικής ύπαρξης και της κοινωνίας την ώρα που καταρρέει από τα μέσα ένα σύστημα θεμελιωμένο στην αποκλειστική αναζήτηση του χρήματος, το οποίο διαλύει τις δημόσιες υπηρεσίες, κάνει πλάτες στις μαφιόζικες τακτικές, γενικεύει τη λωποδυσία, παράγει την εγκληματικότητα και την ιδεολογία της τάξης και της ασφάλειας, βάζει τα παιδιά να δουλεύουν και τα παραδίδει στις θλιβερές ακολασίες της Jet Society, νεκρώνει την ευαισθησία, διαδίδει τον μηδενισμό της ανίας και της απόγνωσης».

Πείτε μου, πόσο πιο επίκαιρος μπορεί να είναι ένας φιλόσοφος;