Η αφανής εξουσία των δικαστών*

Το νέο βιβλίο του Κώστα Δουζίνα «Το Κράτος των Δικαστών» (εκδόσεις Παπαζήση) είναι ένα πολύτιμο βοήθημα για όσους έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στη Δικαιοσύνη, δηλαδή τη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων, και τη θεωρούν συνένοχη σε πλείστες όσες υποθέσεις: από το έγκλημα των Τεμπών, τις υποκλοπές, τα σκάνδαλα Novartis και Siemens, το έγκλημα της Πύλου, την ασυλία των τραπεζών και των funds και πολλές άλλες. Ωστόσο, όπως γράφει ο Δουζίνας, «ο κυρίαρχος λόγος δεν αναγνωρίζει την απονομιμοποίηση του Δικαίου».

Φέρνοντας αρχικά ως παράδειγμα το βρετανικό άγραφο Σύνταγμα, μας διευκρινίζει ότι δεν υπάρχουν διατάξεις «με αυξημένη τυπική ισχύ», οι οποίες δυσκολεύουν ή απαγορεύουν την αλλαγή τους από κάποια μελλοντική Βουλή. Αντίθετα, μας λέει ότι το άρθρο 108 του Συντάγματος του 1952 απαγόρευε την αναθεώρηση διατάξεων που καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος ως βασιλευομένης δημοκρατίας. Ωστόσο, το δημοψήφισμα του 1974, το οποίο κατάργησε τη βασιλεία, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αντισυνταγματικό βάσει του ισχύοντος Συντάγματος.

Ο συγγραφέας ξεκαθαρίζει σχεδόν από την αρχή ότι το Δικαστικό Σώμα δεν είναι «ουδέτερο» και «τεχνοκρατικό», δηλαδή δικάζοντας με κάποιους «καθαρούς» κανόνες Δικαίου. Οι δικαστές φέρουν την ιδεολογία και τις απόψεις τους, ενώ είναι στενά δεμένοι με την πολιτική εξουσία, η οποία διορίζει την ηγεσία των Ανωτάτων Δικαστηρίων. Είναι σύνηθες φαινόμενο η εκάστοτε κυβέρνηση να κάνει «μακροβούτι» στην επετηρίδα και να διορίζει ανθρώπους που θεωρεί «δικούς της».

Ανατρέχοντας στη συνέχεια πρώτα στην Αμερικανική και στη Γαλλική Επανάσταση, καταδεικνύει ότι η αστική τάξη και οι ιδιοκτήτες είχαν πάντα τον πρώτο λόγο. Εργο των δικαστών ήταν δηλαδή να προστατεύουν τους αστούς και την ιδιοκτησία τους. Γι’ αυτό και ήταν αποκλεισμένοι από την ψήφο όσοι δεν είχαν ιδιοκτησία, οι εργάτες, οι γυναίκες και όσοι ήταν «ξένοι». Πολύ αργότερα και με μακροχρόνιους αγώνες, μπόρεσαν όλοι αυτοί να κατακτήσουν το δικαίωμά τους στην ψήφο και να κατοχυρωθεί αυτό Συνταγματικά.

Ο Δουζίνας μάς λέει ότι πάντα οι δικαστικές αποφάσεις εξαρτιόνταν από τον συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων, όπου οι εκάστοτε «ισχυροί» και «κάτοχοι πλούτου» προστατεύονταν απ’ αυτές.

Προσθέτει ότι, στις μέρες μας, όλα αυτά ήρθε να τα ανατρέψει ο νεοφιλελευθερισμός, ο οποίος, κατά τον συγγραφέα, «αποτελεί επιθετική επιστροφή στην ανεξέλεγκτη εξουσία των εργοδοτών επί των εργαζομένων». Ωστόσο, τονίζει ότι «οι συνταγματολόγοι αρνούνται ότι το Σύνταγμα νομιμοποιεί τον καπιταλισμό».

Ενα βασικό χαρακτηριστικό του σύγχρονου κράτους είναι ότι «στις πολιτικά αμφισβητούμενες υποθέσεις το δικαστήριο δεν ερμηνεύει το δίκαιο. Η ίδια η απόφαση δημιουργεί δίκαιο». Ετσι αμφισβητείται όχι μόνο η διάκριση των εξουσιών, αλλά οι δικαστές αμφισβητούν την ίδια την εκτελεστική εξουσία. Λέει ο Δουζίνας: «Κάθε πολιτικά ευαίσθητη απόφαση, πέρα από το περιεχόμενό της, προσθέτει μια ψηφίδα στον διαρκή αγώνα των δικαστηρίων να έχουν τον τελευταίο λόγο απέναντι στη διοίκηση […] Σ’ αυτές τις υποθέσεις παίζεται όχι μόνο η ισορροπία των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, αλλά και η εξουσία των Δικαστών».

Στο βιβλίο ο συγγραφέας μάς θυμίζει και την εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία από το 2015 και μας λέει ότι η πιο αποτελεσματική αντιπολίτευση σε αυτόν ήταν το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο βρήκε συνταγματικά τα δύο πρώτα μνημόνια της Ν.Δ., «αλλά έκρινε αντισυνταγματικούς τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, το τρίτο μνημόνιο, αλλά και τον νόμο για την αδειοδότηση των τηλεοπτικών σταθμών».

Σήμερα, το ΣτΕ δεν βρίσκει αντισυνταγματικό κανέναν νόμο της Νέας Δημοκρατίας, ούτε και αυτούς που παραδίδουν τα «ασημικά του Δημοσίου» στους ιδιώτες. Ούτε καν την «πονηρή» παράκαμψη του άρθρου 16 για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.
 

*Το βιβλίο αποτελείται από άρθρα που κατάγονται από την «Εφημερίδα των Συντακτών», στη δεκαπενθήμερη στήλη του συγγραφέα «Πολιτικά και Φιλοσοφικά Επίκαιρα», αλλά και από τη στήλη του στο TVXS (Philosophy XS).