Τι θέλουν τελικά οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ;

Την περασμένη Δευτέρα (20/1) ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ συναντήθηκαν στη Λευκωσία για να συζητήσουν το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης. Αντί να συγκεντρωθούν σε εφικτές επιλογές, προκάλεσαν περισσότερη σύγχυση, αλληλοκατηγορίες και, εν τέλει, αμφιβολίες για τις πραγματικές προθέσεις τους.

Πέρασαν σχεδόν 4 μήνες αφότου «συμφώνησαν να συναντηθούν στην Κύπρο για να διερευνήσουν την πιθανότητα για άνοιγμα νέων διελεύσεων» (Νέα Υόρκη, 15/10). Ενώπιον του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ επίσης «συμφώνησαν να έχουν μια άτυπη συνάντηση σε διευρυμένη μορφή στο εγγύς μέλλον για να συζητήσουν την πορεία προς τα εμπρός».

Αν πράγματι ήθελαν, θα έβρισκαν κατάλληλες διελεύσεις και θα τις συμφωνούσαν. Δεν θα χρειάζονταν επινοήσεις της τελευταίας στιγμής, είτε για άλλες διόδους, είτε ευφάνταστα μέτρα, με τα οποία ουδέποτε ασχολήθηκαν σοβαρά. Για τον ΟΗΕ είναι οι κατεξοχήν υπεύθυνοι για την αποξένωση των Κοινοτήτων τους. Στις αρχές Ιανουαρίου ο Γκουτέρες τους προειδοποίησε «να δείξουν πνεύμα συμβιβασμού, καθώς μια συμφωνία για σημεία διέλευσης θα αποτελεί ουσιαστικό μήνυμα πολιτικής βούλησης για οποιαδήποτε διευρυμένη συνάντηση…» (3/1, έκθεση προς Συμβούλιο Ασφαλείας).

Βούληση

Η έλλειψη πολιτικής βούλησης είναι η λέξη-κλειδί στην τραγική μοίρα της διαίρεσης της Κύπρου, όποτε παρουσιάστηκαν μικρές ή ιστορικές ευκαιρίες να ξεπεραστούν αδιέξοδα. Αυτό βίωσε από πρώτο χέρι ο Γκουτέρες, που υπήρξε μάρτυρας της κατάρρευσης των συνομιλιών το 2017 στο Κραν Μοντανά. Το μαρτύριο των Κυπρίων συνεχίζεται με Χριστοδουλίδη και Τατάρ. Αλλα διακηρύσσουν, άλλα κάνουν στην πράξη και τελικά, άλλα έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους.

Ο Τατάρ διανύει το τέλος της 5ετούς θητείας του. Τον Οκτώβριο θα γίνουν εκλογές και οι τάσεις δεν τον ευνοούν. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση (CMIRS, 15/1) ο κεντροαριστερός ηγέτης Τουφάν Ερχιουρμάν προηγείται (34,56%) έναντι του Τατάρ (29,81%). Ο Τατάρ είναι σκληρός δεξιός, τέκνο της ντενκτασικής σχολής, αλλά στην Κοινότητά του υπάρχει ισχυρό ρεύμα Τουρκοκυπρίων που προτιμά την ομοσπονδιακή επανένωση και την ένταξη στην Ε.Ε. Αυτό το ρεύμα έγινε δύο φορές πλειοψηφικό σε εκλογές (Ταλάτ, Ακιντζί), αλλά για να κερδίσει ξανά χρειάζεται επίσης να λάβει καθαρά μηνύματα συμφιλίωσης και από τους Ελληνοκυπρίους.

Τουρκία

Ο Τατάρ έπαιξε το χαρτί της λύσης των «δύο κρατών», αλλά ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, άφησε κάποια ανοίγματα στις επαφές του με τον ΟΗΕ. Πήγε στα κατεχόμενα, όπου μίλησε με διττή γλώσσα, κάνοντας αναφορά σε «δύο χωριστές κοινωνίες που αυτοδιοικούνται σε δύο ξεχωριστά μέρη» (8/1), αλλά και ακραίες παραπομπές για παραδείγματα διχοτόμησης (Ανατολικό Τιμούρ, Νότιο Σουδάν).

Η Κύπρος, όμως, είναι εντελώς διαφορετική περίπτωση, ως κράτος-μέλος της Ε.Ε., με την οποία ο Φιντάν θέλει να αναθερμάνει τις σχέσεις του. Σε αυτό το σημείο ο Φιντάν συναντά τον Ερχιουρμάν, που υποστηρίζει λύση-ένταξη με βάση τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Φιντάν και Ερχιουρμάν επίσης συμπλέουν στο να επανέλθουν σε συνομιλίες, αλλά υπό προϋποθέσεις. Ο Ερχιουρμάν ζητά (16/1) συγκεκριμένη δέσμευση της ελληνοκυπριακής πλευράς στην πολιτική ισότητα, καθορισμό χρονοδιαγράμματος, επικέντρωση σε καταληκτικές συνομιλίες, αλλά και εγγύηση μη επιστροφής στο στάτους κβο σε περίπτωση αποτυχίας. Το τελευταίο σημείο συνιστά προειδοποίηση και του Γκουτέρες: «Το στάτους κβο δεν είναι βιώσιμο».

Ανασφαλής

Τα γεγονότα πιέζουν τον Χριστοδουλίδη, ο οποίος επιδίωξε αναθέρμανση των διαπραγματεύσεων, αλλά χωρίς δεσμεύσεις. Σε μια άτυπη πενταμερή, είναι πιθανόν να αναγκαστεί να ανοίξει τα χαρτιά του. Ακόμα, ο Τατάρ τον Οκτώβριο μπορεί να μην είναι εκεί να του προσφέρει άλλοθι. Ολα αυτά τον κάνουν να νιώθει πολύ ανασφαλής, γι’ αυτό αντιδρά με τακτικισμούς. Αφενός θέλει σημεία διέλευσης, αλλά δεν πράττει τίποτα για τα προφανή - διαπλάτυνση Αγίου Δομετίου. Διατείνεται ότι θέλει σχέσεις με τους Τουρκοκυπρίους, αλλά βάζει κάθε τόσο εμπόδια στις διελεύσεις και στο εμπόριο που ρυθμίζει η Ε.Ε. μέσω της Πράσινης Γραμμής. Αφήνει στο ψυγείο 4 χρόνια την ευρωπαϊκή πρόταση για χρηματοδότηση ενός δικοινοτικού φωτοβολταϊκού πάρκου 35-50 KW. Οι μικτές τεχνικές επιτροπές υπολειτουργούν, ενώ η διακομματική ομάδα Κυπριακού που δήθεν τον συμβουλεύει είναι διακοσμητική.

Ομοϊδεάτες

Αυτός που αποφασίζει είναι μόνος του ο Χριστοδουλίδης και μια μικρή ομάδα έμπιστων ομοϊδεατών του στο Προεδρικό, που εκτελούν παρελκυστικές πρακτικές και τεχνάσματα για να μην προχωρήσει τίποτε στο Κυπριακό. Η στρατιωτικοποίηση στη νεκρά ζώνη, τα συρματοπλέγματα και τα push backs μεταναστών που τρέφουν τον εθνικισμό είναι όλα ενταγμένα στη λογική της εχθρότητας.

Γιατί, όμως, τα κάνει όλα αυτά ανενόχλητος ο Χριστοδουλίδης; Γιατί κανένας στο εσωτερικό μέτωπο, ούτε στον ΔΗΣΥ, ούτε στο ΑΚΕΛ τον αντιπολιτεύονται. Τα δύο ιστορικά κόμματα της Κύπρου με μετριοπαθή παράδοση μοιάζουν να θεωρούν το Κυπριακό μια «χαμένη υπόθεση» και τηρούν αποστάσεις για να μην είναι συνυπεύθυνοι.

Ομως, ο Χριστοδουλίδης έχει άλλα σχέδια. Χτίζει δική του κοινή γνώμη πάνω στην απάθειά τους για να πετύχει επανεκλογή το 2028. Αποκτά περισσότερο θράσος για να κλειδώσει το τμήμα των ψηφοφόρων σε ακραίες θέσεις που θα του δώσουν ξανά το εισιτήριο για τον β’ γύρο. Ενώ στην εσωτερική διακυβέρνηση είναι εντελώς αναποτελεσματικός, κερδίζει πόντους στο… ξοφλημένο Κυπριακό. Τον ακολουθούν τυφλά όσοι αντιτίθενται στην Ομοσπονδία, τον στηρίζουν έμμεσα το ακροδεξιό ΕΛΑΜ, η Εκκλησία και κόμματα με τον γνωστό απορριπτικό οίστρο. Στόχος του είναι να εξασφαλίσει το ποσοστό γύρω στο 25% που θα τον στείλει στον β’ γύρο των εκλογών, όπως έκανε και το 2023. Στις βουλευτικές του 2026 θα φανεί πόσο κοντά είναι να το πετύχει.

«Αντιπολίτευση»

Η καχεκτική συμπεριφορά της αντιπολίτευσης είναι διάχυτη. Το ΑΚΕΛ ασκεί αντιπολίτευση, όχι με βάση σθεναρές θέσεις, αλλά με παράπονα ότι… δεν ενημερώνεται. Στη σωρεία των αντιφάσεων Χριστοδουλίδη και την ανοιχτή κριτική που κάνει ο Γκουτέρες, ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, αρκείται να ζητεί «σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου» (21/1).

Η πρόεδρος του ΔΗΣΥ, Αννίτα Δημητρίου, δήλωσε «προβληματισμένη» και καταγγέλλει την τουρκική αδιαλλαξία. Ομως, πριν από μερικούς μήνες υποστήριζε δραστικές πρωτοβουλίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχώριζε «η άμεση λήψη απόφασης της Κ.Δ. για μονομερή εκτέλεση από δικής μας πλευράς των απαραίτητων εργασιών για προετοιμασία διάνοιξης του οδοφράγματος στην περιοχή Μιας Μηλιάς…» (10/7/2024).

Ο ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ κάνουν λάθος υπολογισμούς, γιατί ο Χριστοδουλίδης είναι ικανός να χτίσει το ακραίο μπλοκ που θα του προσφέρει κάλυψη σε ένα νέο ναυάγιο στο Κυπριακό. Αν δεν υπάρξει εναλλακτική ηγεσία να σηκώσει την ευθύνη, πολύ πιθανόν τα δύο κόμματα να την πατήσουν ξανά, όπως το 2023.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου