«Αγιογραφώντας» τον Στιβ Τζομπς και όχι μόνο

Το βιβλίο του Αντονί Γκαλουτσό «Ο μύθος του αυτοδημιούργητου επιχειρηματία: αποδομώντας το φαντασιακό της Σίλικον Βάλεϊ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις καλές εκδόσεις Μάγμα, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την αποδόμηση ορισμένων από τους πλέον εγκαθιδρυμένους νεοφιλελεύθερους μύθους.

Ο συγγραφέας, λέκτορας στο τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Σεντ Ετιέν, με κλασικό παράδειγμα τον Στιβ Τζομπς και τις άπειρες «αγιογραφίες»-βιογραφίες του, με βιβλία, ντοκιμαντέρ και ταινίες, αποδομεί πλήρως την έννοια του δημιουργικού, εμπνευσμένου και ηρωικού επιχειρηματία. Καταδεικνύει ότι κανείς «επιχειρηματίας» δεν είναι ξεκομμένος από την εποχή του, από το ευρύτερο περιβάλλον του και πολύ περισσότερο από το «οικοσύστημα» της Σίλικον Βάλεϊ, όπως το χαρακτηρίζει ο Γκαλουτσό, το οποίο περιελάμβανε την ανταλλαγή ιδεών μεταξύ των γιγάντων της υψηλής τεχνολογίας: ΙΒΜ, Matsushita, Toshiba, SDRM, Samsung.

Ο πιο συνηθισμένος νεοφιλελεύθερος μύθος είναι αυτός της «αξιοκρατίας»: όποιος δουλεύει πολύ και το αξίζει, αμείβεται. Οι υπόλοιποι, που δεν έχουν τη «φλόγα» της έμπνευσης, μπορούν να πάνε στον Καιάδα. Ετσι συμβαίνει και στην Ελλάδα με την κυβέρνηση των «αρίστων».

«Η Apple θα πρέπει να λογίζεται λιγότερο ως ο “δημιουργός” του ipod και περισσότερο ως η εταιρεία που το συναρμολόγησε. Η Apple σχεδιάζει την αρχιτεκτονική της συσκευής βάσει της οποίας θα χρησιμοποιήσει την πληθώρα των εξαρτημάτων που της παρέχει το οικοσύστημα εταιρειών με τις οποίες συνεργάζεται, από το οποίο αντλεί την απαραίτητη τεχνογνωσία για τα σχέδιά της και αγοράζει τα ολοκληρωμένα ή υπό επεξεργασία προϊόντα που της χρειάζονται», όπως γράφει ο Γκαλουτσό.

Κατ’ αρχάς ο Στιβ Βόζνιακ ήταν αυτός ο μηχανικός υπολογιστών που πειραματίστηκε με τον πρώτο προσωπικό υπολογιστή στο «αφήγημα του γκαράζ», ενώ ο Μάικ Μαρκούλα, εκατομμυριούχος χρηματιστής, το μακρινό 1976 μπήκε ως επενδυτής στην Apple, ενώ έπεισε και αρκετούς άλλους να επενδύσουν στη φερέλπιδα start up πιστεύοντας ότι ο προσωπικός υπολογιστής ήταν το μέλλον στο τομέα της τεχνολογίας. Ωστόσο ο αμερικανικός Τύπος αφιέρωσε το 1980 791 άρθρα στον Στιβ Τζομπς, 417 στον Στιβ Βόζνιακ και μονάχα 83 στον Μάικ Μαρκούλα.

Οι «λιβανωτοί» στον Στιβ Τζομπς έχουν να κάνουν με μια μυθοποιημένη περιγραφή της επινόησης και της καινοτομίας, αφού, όπως έγραφαν πολλά περιοδικά τη δεκαετία του ‘80, εκείνος ήταν που «άλλαξε την ιστορία της σύγχρονης τεχνολογίας».

Παράλληλα πίσω από την κατεστημένη μυθολογία κρύβεται μια ρομαντική εκδοχή του Ηρωα-Προμηθέα: όπως ο προκάτοχός του δώρισε τη φωτιά στους ανθρώπους, ο Τζομπς τούς χάρισε το iphone, το ipod, και το ipad. Εν τω μεταξύ στη σύγκριση μεταξύ Μπιλ Γκέιτς και Στιβ Τζομπς ο πρώτος παρουσιάζεται σαν στυγνός μπίζνεσμαν, ενώ ο δεύτερος σαν ένας «εμπνευσμένος» και «δημιουργικός» χαρακτήρας. Δηλαδή ο Γκέιτς παρουσιάζεται ως εκμεταλλευτής δραχμοφονιάς, ενώ ο Τζομπς ως αλτρουιστής που μόνο στόχο του είχε «να βοηθήσει την ανθρωπότητα».

Οταν όμως ξέσπασε το σκάνδαλο της Foxconn, δηλαδή της ταϊβανέζικης εταιρείας με εργοστάσιο στην Κίνα στην οποία εργάτες από την υπερεκμετάλλευση έφτασαν να αυτοκτονούν πηδώντας από τα παράθυρα φτάνοντας τους 15 αυτόχειρες συνολικά, ο διεθνής Τύπος ύψωσε ένα τείχος προστασίας στον Τζομπς. Κατ’ αρχάς υποτίθεται ότι έκανε επιτόπια επίσκεψη, αλλά ρίχνοντας όλη την ευθύνη στη Foxconn. Η δε τελευταία ως λύση επέλεξε να τοποθετήσει δίχτυα γύρω από τα παράθυρα για να μην έχουν εύκολη πρόσβαση οι επίδοξοι αυτόχειρες. Επρόκειτο για το μεγαλύτερο σκάνδαλο outsorcing (υπεργολαβικής ανάθεσης), την οποία επέλεγαν ήδη από τη δεκαετία του ‘80 τα επιχειρηματικά μεγαθήρια με πρώτη την TOYOTA. Αυτό τους επέτρεπε να νίπτουν τας χείρας τους, σαν άλλοι Πόντιοι Πιλάτοι, εάν κάτι δεν πήγαινε καλά με τις εργασιακές συνθήκες των κατά τόπους υπεργολάβων όπως η Foxconn.