Εσύ θα βγάλεις το φίδι από την τρύπα;

Ο σπουδαίος Γάλλος κοινωνιολόγος Πιερ Μπουρντιέ στο βιβλίο του «Αντεπίθεση πυρών: για ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα» (εκδόσεις Πατάκη) αναφέρει: «Κι όμως ο κόσμος είναι εδώ και οι επιπτώσεις από την εφαρμογή της μεγάλης νεοφιλελεύθερης ουτοπίας είναι άμεσα ορατές: όχι μόνο η αθλιότητα και η δυστυχία ενός ολοένα και μεγαλύτερου τμήματος των πλέον ανεπτυγμένων οικονομικά κοινωνιών, όχι μόνο η εξαιρετικά μεγάλη διεύρυνση των ανισοτήτων μεταξύ των εισοδημάτων, όχι μόνο η προοδευτική εξαφάνιση των αυτόνομων σφαιρών πολιτισμικής δραστηριότητας, αλλά και, κυρίως, η καταστροφή όλων των συλλογικών κλιμακίων που θα ήταν ικανά να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της λειτουργίας της σατανικής μηχανής και πρώτα πρώτα η καταστροφή του Κράτους, του θεματοφύλακα όλων των καθολικών αξιών που συνδέονται με την ιδέα του δημοσίου συμφέροντος και η επιβολή παντού ενός ηθικού δαρβινισμού και τη λατρεία για τον “νικητή”, εγκαθιδρύει ως κανόνα όλων των πρακτικών τον αγώνα όλων εναντίον όλων και τον κυνισμό».

Οι λέξεις-κλειδιά σε αυτό το απόσπασμα είναι: «νεοφιλελεύθερη ουτοπία», «ανισότητες», «δημόσιο συμφέρον», «ηθικός δαρβινισμός», «λατρεία για τον νικητή» και «κυνισμός». Ας τα δούμε ένα ένα. Κατ’ αρχάς η ουτοπία του νεοφιλελευθερισμού: όντως πρόκειται περί ουτοπίας, την οποία μπορούν να φτάσουν μόνο πολύ λίγοι στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Αντίθετα, η Αριστερά στερήθηκε της όποιας ουτοπίας λόγω κυβερνητισμού, οπορτουνισμού ή προσαρμογής στο «σύστημα». Οπως λέει πολύ εύστοχα ο Φρέντρικ Τζέιμσον, «έχουμε φτάσει στο σημείο να είναι πιο εύκολο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου, παρά το τέλος του καπιταλισμού».

Δεύτερον, οι ανισότητες: αυτές έχουν γίνει ένα κοινωνικό ρήγμα απίστευτου βάθους, τόσο ώστε ορισμένοι να έχουν τα πάντα και άλλοι τίποτα. Δισεκατομμυριούχοι, όπως ο Ελον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος, να μπορούν να κάνουν τουρισμό στο Διάστημα και άλλοι να λιμοκτονούν. Ποτέ στην ιστορία το χάσμα πλούσιων και φτωχών δεν ήταν τόσο μεγάλο.

Τρίτον, δημόσιο συμφέρον: είναι στη φύση του νεοφιλελευθερισμού να αποδομεί συστηματικά το κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες που εξυπηρετούν το κοινό καλό. Δείτε την κυβέρνηση Μητσοτάκη: μια ακραιφνής ομάδα νεοφιλελεύθερων εμμονικών που κατεδαφίζουν την Υγεία, την Παιδεία, τους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας και πάει λέγοντας. Η μέθοδος που χρησιμοποιούν είναι η πλήρης ιδιωτικοποίηση ή, εναλλακτικά, τα ΣΔΙΤ, δηλαδή η βίαιη εισαγωγή ιδιωτών στις δημόσιες υπηρεσίες, με τις περίφημες Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα. Αφού λοιπόν «τρουπώσουν» οι ιδιώτες στο Δημόσιο, μετά ο δρόμος είναι ανοιχτός και για την πλήρη ιδιωτικοποίηση.

Τέταρτον, ο ηθικός δαρβινισμός: από μικρά παιδιά γαλουχούμαστε με την ιδέα ότι τα πάντα τα οφείλουμε στις προσωπικές μας ικανότητες, στη δυνατότητά μας να προσαρμοζόμαστε στις εκάστοτε συνθήκες και, βέβαια, στην «καπατσοσύνη» μας.

Πέμπτον, το δόγμα «the winner takes it all», ισχύει από άκρη σε άκρη σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτό γίνεται το πρότυπο και κανένας δεν θέλει να ανήκει στους losers.

Εκτον, κυνισμός: Σταδιακά, και με την ωρίμανση, μαθαίνουμε ότι «όλα τριγύρω αλλάζουνε και όλα τα ίδια μένουν». Οτι δηλαδή το σύστημα έχει απεριόριστες ικανότητες προσαρμογής, κάτι σαν χαμαιλέοντας, και καταλήγουμε στο συμπέρασμα του Φρέντρικ Τζέιμσον που αναφέραμε παραπάνω. Αρα, δεν μπορούμε να φανταστούμε κανένα εναλλακτικό μέλλον πέρα από αυτό του καπιταλισμού. Αυτό έχει αποτέλεσμα την προσαρμογή μας στα εκάστοτε καθεστώτα, όσο ληστρικά και εάν είναι. Αποκορύφωμα, το γνωστό ρητό: «Εσύ θα βγάλεις το φίδι από την τρύπα; Καλύτερα κάτσε στ’ αυγά σου!».