Συνωστισμός παραδοξοτήτων

Μετά το σοκ της εκλογής Τραμπ, ήρθε η κρίση στον κυβερνητικό συνασπισμό της Γερμανίας. Ολα δείχνουν ότι θα πάνε για πρόωρες εκλογές, κάτι που δεν είναι σύνηθες στη Γερμανία. Ο τραμπισμός στη χώρα αυτή που κάποτε αποκαλούσαμε ναυαρχίδα της Ευρώπης εκφράζεται από το ακροδεξιό κόμμα που φιγουράρει στη δεύτερη θέση σε πολλές δημοσκοπήσεις. Και αφού μιλάμε για δημοσκοπήσεις, πρέπει να πούμε ότι για άλλη μία φορά έπεσαν έξω. Εδιναν προβάδισμα στη Χάρις, προέβλεπαν αμφίρροπη μάχη, υποχρεώνοντας τους ειδικούς να μιλήσουν για αποτέλεσμα που θα βγει ύστερα από αρκετές μέρες, σημειώνοντας ότι τελικά η μάχη θα κριθεί στα δικαστήρια, θεωρώντας δεδομένη την ήττα του Τραμπ, και προεξοφλούσαν ότι αυτός θα καταφύγει στα δικαστήρια, όπως έκανε ανεπιτυχώς και την προηγούμενη φορά.

Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν έγινε. Ο Τραμπ κέρδισε καθαρά και στη λαϊκή ψήφο και στους εκλέκτορες και για δύο χρόνια θα είναι ο απόλυτος κυρίαρχος, αφού θα ελέγχει τη Γερουσία, τη Βουλή των Αντιπροσώπων και το Ανώτατο Δικαστήριο. Γιατί όμως έπεσαν έξω οι δημοσκοπήσεις; Πρέπει οι υπεύθυνοι να αναθεωρήσουν τις μεθόδους μέτρησης, όπως είπε ο επικεφαλής της MRB, Δημήτρης Μαύρος; Του χώρου είναι, ξέρει καλύτερα. Μήπως όμως είναι σχετικά δύσκολο να κάνεις ασφαλείς προβλέψεις για τις διαθέσεις ενός εκλογικού σώματος που είναι βαθιά διχασμένο και επιλέγει πρόεδρο με κριτήρια που δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν; Πράγματι, με την εκλογή Τραμπ έχουμε συνωστισμό παραδοξοτήτων.

Ο Τραμπ, πέραν κάθε αμφιβολίας, είναι προϊόν του συστήματος. Δεν χρειάζονται βαθυστόχαστες αναλύσεις για να καταλήξεις σ’ αυτό το συμπέρασμα. Κι όμως είχε καταφέρει στο παρελθόν -το πέτυχε και σ’ αυτές τις εκλογές- να βρει πολλούς αγοραστές, πουλώντας αντισυστημισμό. Υποδύθηκε το θύμα του συστήματος, της κλίκας των μαρξιστών-λενινιστών (έτσι αποκαλούσε τους Δημοκρατικούς), και έπεισε.

Ο τύπος που, όταν ήταν πρόεδρος, μείωσε τη φορολογία των μεγάλων επιχειρήσεων, δεν ακούμπησε τις τεράστιες περιουσίες, με τις πολιτικές του εκτόξευσε τις ανισότητες, μπόρεσε να φέρει στην κάλπη του πολλούς φτωχούς και αποσυνάγωγους, οι οποίοι τον πίστεψαν και του ανέθεσαν -τον βλέπουν σαν σωτήρα και όχι σαν θηρίο- να λύσει τα προβλήματά τους, να βελτιώσει τη ζωή τους, να συγκρουστεί με τις ελίτ που κάνουν κουμάντο στη χώρα από την ασφάλεια της Ουάσιγκτον, που αδιαφορούν για την κατάσταση που επικρατεί σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ, που περιφρονούν τους μη έχοντες και τους αντιμετωπίζουν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Ο γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Μπέρνι Σάντερς, το είπε καθαρά: «Ενώ η ηγεσία των Δημοκρατικών υπερασπίζεται το status quo, ο αμερικανικός λαός είναι θυμωμένος και θέλει αλλαγή. Και έχει δίκιο».

Ο τύπος που η σχέση του με τη θρησκεία, αν κρίνουμε από τη στάση του, τη συμπεριφορά του, την ηθική του, όπως αποτυπώνεται σε διάφορες επιλογές του, είναι επιδερμική, για να μην πούμε ότι είναι μαχητικά άθεος, στην κυριολεξία ένας θεομπαίχτης, κέρδισε τους θρησκευόμενους, υποσχόμενος πατρίδα - θρησκεία - οικογένεια.

Ο τύπος που έχει προσβάλει τις γυναίκες, που έχει σκληρή αντιμεταναστευτική ρητορική, αύξησε τα ποσοστά του και στον γυναικείο πληθυσμό και στους Λατίνους, που ήταν στα προηγούμενα μεταναστευτικά ρεύματα προς τις ΗΠΑ. Πήρε πόντους και στους μαύρους κι ας μην έχει κανέναν στο επιτελείο του.

Ο τύπος που έβριζε τους αντιπάλους του, που συκοφαντούσε όποιον του ασκούσε κριτική, που διακινούσε θεωρίες συνωμοσίας, που έλεγε χοντρά ψέματα, που μιλούσε για νοθεία πριν ανοίξουν οι κάλπες, που κολάκευε την κοινή γνώμη, που εκτόξευε αστόχαστες υποσχέσεις, ο τύπος με τις ρηχές αναλύσεις των 100 λέξεων, είναι ο 47ος πρόεδρος των ΗΠΑ.

Δεν μπορούμε σήμερα να μιλάμε για φαινόμενο Τραμπ, αλλά για τραμπισμό ή για ακροδεξιό λαϊκισμό. Το βλέπουμε και σε άλλες χώρες.

Το είδαμε με τον Μπολσονάρο στη Βραζιλία. Το βλέπουμε με τον Μιλέι στην Αργεντινή, τη Μελόνι στην Ιταλία, τον Ορμπαν στην Ουγγαρία, τον Βίλντερς στην Ολλανδία και, βεβαίως, στην πιο σκληρή μορφή του με τη Λεπέν στη Γαλλία και το AfD στη Γερμανία. Κατά τον Γερμανό καθηγητή του Χάρβαρντ, Γιάσα Μουνκ, οι αιτίες για την ανάπτυξη του λαϊκισμού είναι «Η στασιμότητα του βιοτικού επιπέδου.

Η μετάβαση από μια κοινωνία λιγότερο ή περισσότερο μονοεθνική ή μονοπολιτισμική σε μια πολυεθνική κοινωνία. Μια διαδικασία σημαντικού μετασχηματισμού που γεννάει φόβους και αντιστάσεις» («Η Εφημερίδα των Συντακτών» 4/1/2019). Προφανώς και συνιστά κίνδυνο για τα σύγχρονα κοινοβουλευτικά συστήματα. Προφανώς και απαιτείται ένα μέτωπο αντίστασης, χωρίς αποκλεισμούς.

Πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά τους λαϊκισμούς, όπως μας προτρέπει ο Πιερ Ροζανβαλόν, και να τους θεωρήσουμε «μια συνεκτική απάντηση στη σύγχρονη απομάγευση της δημοκρατίας και στην είσοδο σε μια νέα εποχή ανισοτήτων. Διότι οι λαϊκισμοί θάλλουν πάνω στο έδαφος τόσο των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων και των δυσλειτουργιών της υπαρκτής δημοκρατίας όσο και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης, που συνδέεται με την ανάδυση πρωτόγνωρων μορφών καπιταλισμού» («Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία 1968-2018» εκδόσεις Πόλις).

Ανάγωγα

«Πρώτη φορά η Αριστερά στην κυβέρνηση» έλεγαν στον ΣΥΡΙΖΑ τον Γενάρη του 2015. Τον Νοέμβρη του 2024 ανακαλύπτουν για άλλη μια φορά τη… γοητεία της διάσπασης.