Μπορεί ο σοσιαλισμός να ξαναγίνει «νόστιμος»;

Τη βραδιά ανακοίνωσης των εκλογικών αποτελεσμάτων σε άρθρο μου με τίτλο «Εμπρός στον δρόμο που χάραξε η Λεπέν και η Μελόνι» έγραφα: «Η Αριστερά στην Ελλάδα (και όχι μόνο) απεμπόλησε το οραματικό στοιχείο, εκείνο δηλαδή που τη διαχώριζε στο κοινωνικό πεδίο και έκανε ελκτικό το σχέδιό της για το μέλλον. Εάν αποφεύγεις να μιλήσεις γι’ αυτό στο οποίο προσβλέπεις, εάν κρύβεις τον οδικό χάρτη που οδηγεί εκεί και, πολύ περισσότερο, εάν αυτός ο ου-τόπος θυμίζει το αποκρουστικό για τους πολλούς τοπίο του “υπαρκτού σοσιαλισμού” και της σταλινικής παραχάραξης, τότε ελάχιστες ελπίδες έχεις να χτυπήσεις τον αντίπαλο μέσα στο γήπεδό του: δηλαδή εκείνο της διαχείρισης».

Αυτό το κενό, δηλαδή μιας ανοιχτής συζήτησης για το οραματικό στοιχείο, έρχεται να καλύψει ένα νέο βιβλίο από τις εκδόσεις Νήσος και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς, με την επιμέλεια του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Ιένας, Claus Dorre, και της ερευνήτριας Christine Schickert, σε μετάφραση του Κυριάκου Μελίδη, υπό τον τίτλο «Νεο-σοσιαλισμός: Αλληλεγγύη, Δημοκρατία και Οικολογία εναντίον του Καπιταλισμού». Ο Dorre λέει ότι την ιδέα για το πρόθεμα «νεο-» του την έδωσε ο Πέρι Αντερσον, ο οποίος του θύμισε ότι μετά το 1945 ο φιλελευθερισμός της αγοράς θεωρήθηκε νεκρός, ώσπου τρεις-τέσσερις δεκαετίες αργότερα άρχισε να κυριαρχεί παντού ως «νεοφιλελευθερισμός». Αρα, κανείς δεν αποκλείει το ενδεχόμενο στο μέλλον να επανέλθει και η έννοια του σοσιαλισμού, αποκαθαρμένη από τις αμαρτίες του χθες που θα έχουν πλέον «εξομολογηθεί».

Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο, το οποίο ελπίζουμε να ανοίξει επιτέλους μια δημόσια συζήτηση και στην Ελλάδα, ο Raul Zelik αναφέρεται στον «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα», δηλαδή στην εκδοχή που ξεκίνησε από τη Βενεζουέλα με τον Τσάβες, μεταδόθηκε σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, αλλά τελικά εκφυλίστηκε, στον βαθμό που το παραγωγικό μοντέλο παρέμεινε το «εξορυκτικό», δηλαδή βασίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στα έσοδα από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων και κυρίως πετρελαίου. Παράλληλα, ακολουθήθηκε μια επιδοματική πολιτική αντί της αναπτυξιακής με τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Αναφορά γίνεται και στην ανάγκη ενός «πράσινου» προσήμου σε κάθε απόπειρα να προσδιοριστεί το περιεχόμενο του σοσιαλισμού, με τους Bob Jessop και Vishwas Satgar να μιλούν για «δημοκρατικό οικοσοσιαλισμό», ο οποίος θα πρέπει να συνδυάζεται με την «κλιματική δικαιοσύνη». Στο πλαίσιο αυτό ο δεύτερος θεωρεί ότι θα έπρεπε να επιβληθούν κυρώσεις κλιματικής δικαιοσύνης στις ΗΠΑ για την «εγκληματική πολιτική τους σε σχέση με τον άνθρακα».

Ο Hubertus Buchstein από την πλευρά του επισημαίνει τον κίνδυνο της Ακροδεξιάς και επιβεβαιώνει ως ορθή τη διάγνωση του Dorre ότι συντελείται πλέον μια τομή, καθώς στην ιστορία 70 χρόνων της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας «είναι πιθανός ο κίνδυνος μιας υπέρβασης του συστήματος από τα δεξιά», κάτι που ήδη συμβαίνει σε χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ιταλία και εν μέρει η Αυστρία.

Ο Hans-Jurgen Urban μάς υπενθυμίζει ότι μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή αδυναμία της Αριστεράς φέρει «η αποσύνδεση της αγανάκτησης από οποιονδήποτε μελλοντικό προσανατολισμό και η απομάκρυνση της διαμαρτυρίας απ’ όλα τα οράματα για κάτι καλύτερο». Η Αριστερά χωρίς την ου-τοπία, η οποία οφείλει να συγκεκριμενοποιείται σε ένα πολιτικό πρόγραμμα, είναι φαγητό χωρίς αλάτι και ως γνωστόν, όταν το σερβίρουμε και είναι άνοστο, οι «πελάτες» πάνε σε άλλο μαγαζί!