Πρέπει οι εταιρείες να βάλουν πλάτη σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται;

Πολίτες και επιχειρήσεις στην Ευρώπη δοκιμάζονται από τεράστιες αυξήσεις στις τιμές ενέργειας, στο ηλεκτρικό ρεύμα και στα υγρά ή αέρια καύσιμα που παράγουν και εμπορεύονται εταιρείες πετρελαιοειδών και… traders στα χρηματιστήρια, με άμεσες επιπτώσεις στο κόστος ζωής και στο κόστος παραγωγής – την ίδια ώρα που οι επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν και εμπορεύονται χονδρικά ενέργεια απολαμβάνουν δυσθεώρητα ουρανοκατέβατα κέρδη.

Αυτονόητη η στήριξη των κυβερνήσεων σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, με επιβάρυνση των προϋπολογισμών, αλλά δεν αρκεί. Για να ελαφρύνουν αυτό το βάρος, αρκετές κυβερνήσεις στρέφονται στην ειδική φορολόγηση «αλληλεγγύης» στις ενεργειακές εταιρείες (π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο κ.λπ.) με διάφορες μεθοδολογίες. Στην Ελλάδα ανακοινώθηκε μεν η φορολόγηση των «ουρανοκατέβατων» κερδών στην ηλεκτρική ενέργεια με 90% (έστω και με αμφισβητούμενη μεθοδολογία), αλλά… λεφτά δεν είδε ο προϋπολογισμός ακόμη.

Τις τελευταίες εβδομάδες η συζήτηση στην Ε.Ε. έχει στραφεί και στη φορολόγηση των «ουρανοκατέβατων κερδών» των εταιρειών πετρελαιοειδών, με αρχική εισήγηση για συντελεστή 33% (τουλάχιστον). Η σχετική διαβούλευση είναι σε εξέλιξη, με ποσοστά ή χρονικά περιθώρια να αλλάζουν συνεχώς και δημόσιες δηλώσεις που… ανοίγουν την ψαλίδα.

Δύο χαρακτηριστικές αντιδράσεις, από τα δύο άκρα, των επικεφαλής (α) ενός από τους μεγαλύτερους ενεργειακούς ομίλους παγκοσμίως (Shell) που απολογείται τόσο στους μετόχους όσο και στην κοινωνία που του επιτρέπει να λειτουργεί και (β) ενός περιφερειακού ισχυρού ομίλου μεγάλης για τα ελληνικά δεδομένα εταιρείας διύλισης (ΕΛΠΕ/HelleniQ Energy), στην οποία η κυβέρνηση εξακολουθεί να διατηρεί σημαντικό ρυθμιστικό ποσοστό.

BEN VAN BEURDEN, διευθύνων σύμβουλος Shell:

Καθώς οι Ευρωπαίοι καταναλωτές αγωνίζονται με τις υπερβολικά υψηλές τιμές της ενέργειας, ο διευθύνων σύμβουλος της Shell, Ben van Beurden, λέει πως οι ενεργειακές εταιρείες θα πρέπει να αποδεχτούν ότι οι απροσδόκητοι φόροι είναι «αναπόφευκτοι».

«Δεν μπορείτε να έχετε μια αγορά που να συμπεριφέρεται με τέτοιο τρόπο που […] θα βλάψει ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας», δήλωσε ο Van Beurden στο Energy Intelligence Forum στο Λονδίνο. «Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πρέπει να υπάρξει κυβερνητική παρέμβαση [...] που θα έχει ως αποτέλεσμα την προστασία των φτωχότερων», είπε. «Αυτό […] μπορεί τότε να σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να φορολογούν τους ανθρώπους σε αυτό το δωμάτιο για να το πληρώσουν».

Ο Van Beurden αναγνώρισε ότι μια τέτοια παρέμβαση μπορεί να γίνει «έξυπνα» ή «όχι τόσο έξυπνα». Αλλά, στο τέλος της ημέρας, βλέπει τους πρόσθετους φόρους στον κλάδο του ως μια «κοινωνική πραγματικότητα» που είναι «αναπόφευκτη» [Πηγή: Shell CEO: Windfall Profit Taxes “Inevitable” | Energy Intelligence].

ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΙΑΜΙΣΙΗΣ, διευθύνων σύμβουλος ΕΛΠΕ (HelleniQ Energy):

«Κατασκεύασμα που δεν έχει κάποιο ηθικό ή νομικό έρεισμα» χαρακτήρισε το μέτρο ο επικεφαλής των ΕΛΠΕ Ανδρέας Σιάμισιης, τονίζοντας με έμφαση μάλιστα ότι ο κλάδος θα το πολεμήσει πανευρωπαϊκά. Τα δύο ελληνικά διυλιστήρια, σύμφωνα με τον ίδιο, των HelleniQ Energy –μετά και την έγκριση της νέας εταιρικής ταυτότητας χθες από την έκτακτη γενική συνέλευση των ΕΛΠΕ– και Motor Oil έχουν εκφράσει τους προβληματισμούς τους στην ελληνική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να πείσουν ότι οι όποιες αποφάσεις θα πρέπει να στηριχθούν και σε μια λογική αγοράς (Δηλώσεις στο περιθώριο της παρουσίασης της νέας εταιρικής ταυτότητας των ΕΛΠΕ).

Στη μία δήλωση είναι προφανές ότι, σε συνθήκες κρίσης, δεν μπορούν οι κυβερνήσεις να αφήνουν τα πάντα στις δυνάμεις της αγοράς και χρειάζεται να στηριχθούν οι πολίτες (και οι επιχειρήσεις) έστω και με την έκτακτη φορολόγηση των ιδιαίτερα μεγάλων κερδών. Η άλλη προσέγγιση στηρίζεται στη «λογική της αγοράς» και αντιδρά στη χρηματοδότηση της στήριξης της κοινωνίας και της οικονομίας από τα μεγάλα κέρδη.

Εχει ενδιαφέρον να αναζητήσουμε σε ποιο βαθμό η διαμετρικά διαφορετική αντίδραση των δύο CEO’s σχετίζεται και με το περιβάλλον που δραστηριοποιούνται (δράσεις και παρεμβάσεις κυβερνήσεων διεθνώς σε σχέση με την Ελλάδα) – πολύ περισσότερο αν υπολογιστεί ότι στα ΕΛΠΕ (νυν HelleniQ Energy) το Δημόσιο κατέχει το 35%, διορίζει 4 μέλη στο Δ.Σ. και αντικειμενικά έχει σημαντική επιρροή. Εχει λοιπόν ενδιαφέρον να μάθουμε και αν εκπροσωπεί την κυβέρνηση αυτή η δήλωση.

Η πραγματικότητα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των τεράστιων κερδών των εταιρειών πετρελαιοειδών είναι «ουρανοκατέβατα» (προέρχονται από τις διαστρεβλωμένες συνθήκες της αγοράς). Και η Ε.Ε. έχει προτείνει μεθοδολογία εκτίμησης των σχετικών μεγεθών (πάνω από τον μέσο όρο των τελευταίων 4 ετών +20%). Και αυτά τα κέρδη (για όσο διαρκούν) πρέπει να χρηματοδοτήσουν τη στήριξη της κοινωνίας και της οικονομίας, με τον συντελεστή να είναι προς συζήτηση, αφού το 33% που προτείνει η Ε.Ε. είναι το ελάχιστο.

Η στήριξη δεν είναι φορολόγηση κατά τα συνήθη, ώστε να απαιτεί μηχανισμούς συσχέτισης με δραστηριότητες σε συγκεκριμένες περιοχές κ.λπ. αλλά σχετίζεται με την ιδέα «Η κοινωνία δοκιμάζεται – βάλε πλάτη να τη στηρίξεις» (για να μην καταρρεύσει η ζήτηση από αυτούς που σου δίνουν τη δυνατότητα να… υπάρχεις).

Αν δεν στηριχτεί η κοινωνία και η οικονομία σήμερα, μπορεί ένα μεγάλο μέρος της να μην υπάρχει αύριο. Πράγμα που φαίνεται να κατανοεί πολύ καλά ο CEO της Shell (αλλά και μια σειρά πολιτικοί ηγέτες στην Ευρώπη και αλλού).