Τι μηχανή έχει το όχημα της αντίδρασης;

Μήπως τελικά πρέπει απλώς να αποδεχτούμε ότι ένα συντηρητικό κύμα σαρώνει τον πλανήτη και ότι είναι λίγα αυτά που μπορούμε να κάνουμε; Μήπως ο θρησκευτικός φανατισμός, η δυσανεξία στον «άλλο», η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, η εθνική περιχαράκωση, η κατρακύλα σε ολοκληρωτικές αντιλήψεις και η άρνηση της επιστήμης δεν αποτελούν παρά τα συμπτώματα μιας γενικότερης ασθένειας; Και εάν ναι, τότε ποια είναι αυτή;

Ερωτήματα που καθημερινά αντιμετωπίζουν όσες δυνάμεις –πολιτικές και κοινωνικές– πασχίζουν να αντισταθούν στο συνολικό αυτό πισωγύρισμα σε σκοτεινές εποχές αντίδρασης. Φυσικά προς το παρόν αυτά που βλέπουμε είναι μόνο εκδηλώσεις κυρίως σε ρητορικό επίπεδο που, ορισμένες φορές, γίνονται και κρατική πολιτική. Οπως για παράδειγμα οι περιορισμοί στη μετανάστευση. Ομως δεν έχουμε περάσει ακόμα στο στάδιο εκείνο της κινητοποίησης μαζών που θα κληθούν να υπερασπιστούν ή να εφαρμόσουν ευρύτερα σχέδια αντιδραστικών ηγετών, ακροδεξιών ή φασιστών.

Η συζήτηση αυτή φέρνει από το παράθυρο τη συζήτηση που υποσυνείδητα ίσως βγάλαμε από την πόρτα: τι κοινό υπάρχει ανάμεσα στο σήμερα και στην περίοδο του Μεσοπολέμου; Τότε, η ήττα των Γερμανών και ο εξευτελισμός τους από τους νικητές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η επιθυμία τους να πάρουν τη ρεβάνς και να κατακτήσουν «ζωτικό χώρο», αλλά και η δεινή οικονομική κρίση έπαιξαν τον δικό τους ρόλο. Το όχημα της αντίδρασης λοιπόν ήταν οπισθοκίνητο, αφού η «μηχανή» του ωθούσε με φορά από το παρελθόν προς το μέλλον.

Εχω την εντύπωση ότι στις μέρες μας εκείνο που θα κινήσει δραματικά τα επόμενα χρόνια το όχημα της αντίδρασης θα έρχεται από το μέλλον, άρα αυτό θα είναι εμπροσθοκίνητο. Τι θα είναι αυτό; Πιθανότατα η κλιματική αλλαγή.

Και για να εξηγούμαι: όλοι οι επιστήμονες που ασχολούνται με αυτήν προβλέπουν μαζικές μετακινήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας, πλημμυρών από παρατεταμένες βροχοπτώσεις, ξηρασίας, ερημοποίησης και δραματικών πυρκαγιών που θα οφείλονται στους επαναλαμβανόμενους καύσωνες. Εάν τελικά βαδίσουμε με τους σημερινούς ρυθμούς στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και δεν πάρουμε δραστικά μέτρα –που έπρεπε να έχουν ληφθεί από «χθες»– τότε οι προβλέψεις μιλούν για άνοδο της θερμοκρασίας έως το 2050 μέχρι και 4 με 5 βαθμούς Κελσίου.

Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πως ένα τέτοιο σκηνικό θα προκαλέσει αναπόφευκτες συγκρούσεις για έναν άλλο «ζωτικό χώρο», ο οποίος δεν θα αφορά τον ιμπεριαλισμό, αλλά την ίδια την επιβίωση. Παράλληλα, η διαχείριση της πείνας και των λίγων διαθέσιμων πόρων της γης θα απαιτήσει αυταρχικά και βάρβαρα καθεστώτα με αμοραλιστές ηγέτες που θα κληθούν να πάρουν αποφάσεις σε κατάσταση όχι απλώς «έκτακτης ανάγκης», αλλά με δικαίωμα ζωής ή θανάτου.

Θα μου πείτε ότι αυτά είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Ομως, δυστυχώς, αυτό είναι το περίγραμμα του μέλλοντος. Αρα, να παραιτηθούμε; Το αντίθετο! Να κινητοποιηθούμε, να διεκδικήσουμε, να αγωνιστούμε και να αναζητήσουμε λύσεις. Τα χρήματα μπορούν να βρεθούν απ’ όσους σήμερα ρυπαίνουν μαζικά: ιδιωτικές εταιρείες και κράτη. Η Αριστερά δεν μπορεί να υιοθετεί το «αναπτυξιακό» μοντέλο των νεοφιλελεύθερων που ρήμαξε και ρημάζει τον πλανήτη.

Και το κυριότερο: δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο κρίσιμος παράγοντας για τον φασισμό στον Μεσοπόλεμο ήταν η απάθεια των μαζών και η μακαριότητα των προοδευτικών, που πίστευαν ότι ήταν αδύνατο να συμβεί κάτι τέτοιο στις «σύγχρονες» δημοκρατίες. Οταν ξύπνησαν, ήταν ήδη αργά!