Δεν έχω ακόμη διαβάσει το νέο βιβλίο της Ναόμι Κλάιν -ιδιαίτερα γνωστής στην Ελλάδα από το βιβλίο της «Το δόγμα του σοκ», τα πρώτα χρόνια του σοκ της δανειακής σύμβασης του 2010- κι έτσι δεν μπορώ να μιλήσω για την κριτική που διάβασα γι’ αυτό στην «Καθημερινή» από τη Σίσσυ Αλωνιστιώτου. Ο τίτλος του «Ο σωσίας: ένα ταξίδι μέσα στον κόσμο του καθρέφτη» μου έδωσε ωστόσο την αφορμή για μια σειρά από συνειρμούς, ξεκινώντας από τον μύθο του Νάρκισσου.
Ο μύθος αυτός παρουσιάζεται από τον Οβίδιο στις «Μεταμορφώσεις» του, όπου τα όρια του μυθώδους διευρύνονται μέσα και από τον διάλογο με το πραγματικό τραύμα της εξορίας του ποιητή, ο οποίος παρουσιάζει έναν κόσμο ρευστό, γεμάτο αδικία και ενοχές, που ωστόσο ακόμα και με τον θάνατο ξανακερδίζει την παλιά ή κατακτά μια νέα μορφή. Η μεταμόρφωση που προτείνει αγγίζει όλα τα είδη ζωής, σε έναν κόσμο, τον ρωμαϊκό, με πρώιμα στοιχεία παγκοσμιοποίησης.
Η ιταλική Αναγέννηση, λόγω και της γλωσσικής/πολιτισμικής συνέχειας με τον Οβίδιο, συνδέει τη συμβολική διάσταση της ζωγραφισμένης εικόνας με τον καταγωγικό μύθο της ζωγραφικής. Τι είναι, λέει ο Αλμπέρτι, ο Νάρκισσος παρά ο «πρώτος ευρετής» της ζωγραφικής, αφού αιχμαλωτίζει με τη βοήθεια της τέχνης αυτής το είδωλο στην επιφάνεια της πηγής;
Είναι όμως επιφάνεια η πηγή για τον Νάρκισσο; Αντανακλά δηλαδή ο καθρέφτης της την επιφάνεια ή μήπως εικονίζει και το βάθος της πηγής; Ενα δεύτερο επίπεδο της ανάγνωσης του μύθου αυτού στον Οβίδιο υπαινίσσεται ότι το πρώτο δεν ισχύει: ο Νάρκισσος δεν είναι ριγμένος στον κόσμο, όπως οι ήρωες του Μπαλζάκ, αλλά φέρει σημάδια καταγωγής και μάλιστα βίαιης. Ο πατέρας του, ο ποταμός Κηφισός, παρασύρει στα νερά του και βιάζει τη νύμφη Λειριόπη, τη μητέρα του. Βιασμός μοιραίος για τον Νάρκισσο: η μητέρα του μετά τη γέννησή του τον εγκαταλείπει μόνο του στη φύση και μάλιστα φορτωμένο με τον μοιραίο χρησμό του Τειρεσία, ότι θα ζήσει, αρκεί να μη γνωρίσει τον εαυτό του, ή αλλιώς το τραύμα το κρυμμένο στο βάθος της εικόνας που καθρεφτίζεται στα νερά...
Το διπλό της μορφής του στην επιφάνεια της πηγής είναι αυτό που θα οδηγήσει τον Νάρκισσο σε μια εικονική πραγματικότητα, μια παραίσθηση συναισθηματικής αυτάρκειας, σε έναν κόσμο του καθρέφτη, όπου τα είδωλα και οι σκιές ενσωματώνονται σε ένα σώμα-φάντασμα, σε έναν σωσία που αναλαμβάνει να ξεγελάσει το υποκείμενο. Κάτι που δείχνει στο έργο του «Σωσίας» ο Ντοστογιέφσκι: εδώ ο αντιήρωας, ο ταξιδιώτης, ο περιπλανώμενος, ο εξόριστος καταλήγει η σκιά της σκιάς του, γίνεται το ενεργούμενό της: αιχμάλωτος σε έναν κόσμο κατοικημένο από κακόβουλους σωσίες, που θυμίζουν τη σημερινή μας αιχμαλωσία από την εικονική πραγματικότητα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας