Η Ιστορία, με το πέρασμα του χρόνου, αμφισβητείται και συχνά διαστρεβλώνεται από ιδεολογίες και αντικρουόμενα συμφέροντα, ενώ οι μύθοι, παρότι αναλλοίωτοι στα βασικά τους χαρακτηριστικά, μπορούν να εξελίσσονται και τελικά να αντανακλούν την πολιτική και κοινωνική συγκυρία κάθε εποχής.
Ετσι συμβαίνει και με τον πιο γνωστό και πλούσιο σε συμπαραδηλώσεις μύθο του φανταστικού, τον μύθο του βρικόλακα. Ο «Δράκουλας» (1897) του Μπραμ Στόκερ, το κατεξοχήν folk horror της βικτοριανής Αγγλίας, αναβιώνει τις λαϊκές δοξασίες για το κακό, που έρχεται απέξω και φτάνει να απειλεί ακόμα και το Λονδίνο. Για την εξάλειψή του συσπειρώνονται θρησκεία και επιστήμη (υποβαθμισμένες σε τυπικές πρακτικές) ώστε να εξασφαλιστεί η αναγκαία συναίνεση.
Πολύ πιο ενδιαφέρουσα είναι η ανατρεπτική «Καρμίλα», το θηλυκό βαμπίρ, στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Σέρινταν Λε Φανού. Θα άξιζε κάποια στιγμή μια ιδιαίτερη αναφορά σε αυτό το πρωτοποριακό έργο που γράφτηκε περίπου τριάντα χρόνια πριν από αυτό του Στόκερ (1871)!
Το 1922 ο Γερμανός Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου μεταφέρει στον κινηματογράφο τον εξπρεσιονιστικό «Νοσφεράτου», μια άλλη ονομασία για τον Δράκουλα λόγω πνευματικών δικαιωμάτων. Η ιστορία παραμένει βασικά ίδια αλλά, πιστός στη ρομαντική ψυχή του γερμανικού φανταστικού, ο ιδιοφυής σκηνοθέτης διαγράφει την επιστήμη καταφεύγοντας στην εξόντωση του κακού μέσα από τη θυσία μιας γυναίκας. Αυτή η ιδεαλιστική συμφιλίωση με τον κόσμο δεν παύει να αποτελεί συγχρόνως μια εφιαλτική προφητεία για το δαιμονικό πρόσωπο του ναζισμού της επόμενης δεκαετίας.
Ο αμερικανικός «Δράκουλας» (1931) του Τοντ Μπράουνινγκ είναι ένας τραγικός βρικόλακας, αριστοκράτης της παρακμής, καταδικασμένος στη μοναξιά. Με τη θεατρικότητα και τις υπερβολές στο παίξιμο του Μπέλα Λουγκόζι, η ταινία αξίζει κυρίως ως αναγνωριστικό της εποχής της: ο βρικόλακας δεν συντελεί απλώς στην εξάπλωση του κακού, είναι και ο ίδιος θύμα του. Η αμερικανική κοινωνία έχει διαβρωθεί από μέσα. Tο οικονομικό κραχ του ’29 θα στοιχειώνει σχεδόν όλη τη δεκαετία (στον «Κινγκ Κονγκ» του 1933 ουρές πεινασμένων περιμένουν στη σειρά συσσίτιο!).
Εντελώς διαφορετικός είναι ο Δράκουλας που υποδύεται ο Κρίστοφερ Λι στην εξαιρετική αγγλική διασκευή του Τέρενς Φίσερ το 1958. Για πρώτη φορά εμφανίζεται γοητευτικός αλλά συγχρόνως τερατώδης. Εκπροσωπεί το κακό, αλλά και την απελευθέρωση των ενστίκτων, ενώ η επιστήμη εκπροσωπεί το καλό, αλλά και μια κουλτούρα στεγνή, άκαμπτη. Αυτή η διαλεκτική των αντιθέτων αντανακλά τη συγκυρία της εποχής: η εξευγενισμένη Κοινοπολιτεία καλύπτει το τερατώδες πρόσωπο της αποικιοκρατίας.
Το πρόσφατο ριμέικ του αριστουργήματος του Μουρνάου από τον Ρόμπερτ Εγκερς («Νοσφεράτου», 2024) δεν προσθέτει τίποτα στην ιστορία. Δεν έχει προσωπική άποψη, γιατί ο σκηνοθέτης του λειτούργησε κυρίως όπως ένας καλός art director (ντεκόρ, φωτογραφία κ.ά.). Δεν προκαλεί καν τρόμο, θυμίζοντας περισσότερο γοτθικό φάνταζι, συχνά αθέλητα κωμικό. Ομως έχει τη θέση του στη φιλμογραφία ως τυπικό δείγμα μεταμοντέρνου σινεμά, όπου το στιλ, ελέω τεχνολογίας, κυριαρχεί απόλυτα στο άδειο περιεχόμενο.
*Σκηνοθέτης, διευθυντής Film Studies BA MA New York College, Athens, University of Greenwich, UK
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας