Μανόλια – Στα βάθη του χρόνου

Ιδέα δεν είχα, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80, από το φυτό μανόλια, και γνώριζα μόνο γεωγραφικά και ιστορικά, μέσες-άκρες, το Αγιο Ορος και τη μοναστική πολιτεία του. Η ιδέα και προτροπή μιας επίσκεψης στο Περιβόλι της Παναγίας (η άλλη ονομασία του όρους/χερσονήσου Αθως) ήταν φίλου, συμμαθητή μου, φιλόλογου πια στη Θεσσαλονίκη, συνεπικουρούμενη από επαΐοντα, αρχιτέκτονα που εργαζόταν τότε στο νεοσύστατο (1981) Κέντρο Διαφύλαξης Αγιορείτικης Κληρονομιάς.

Είχαμε, άρα, το… μέσον και φιλοξενηθήκαμε αναλόγως, πέρα από εθιμική –κάπου και τουριστική– επίσκεψη στη θεωρούμενη «κιβωτό της Ορθοδοξίας», νομίζω κιβωτό και της παρθένας φύσης, ακόμα τότε, στην Ελλάδα. Επίτηδες επιλέξαμε χρόνο επίσκεψης τη Μεγάλη Σαρακοστή. Διότι και η ατμόσφαιρα είναι πιο αγιορείτικη, κατανυκτική, η νηστεία αυστηρή και οι επισκέπτες λιγότεροι. Μόνοι κοσμικοί ήμασταν οι τρεις μας στο μεγάλο μοναστήρι της Μεγίστης Λαύρας. Οπου οι βραδινές συζητήσεις μας στο αρχονταρίκι, συνοδεία οίνου εκλεκτού εκ Λήμνου (τον λάτρευε ο Αριστοτέλης!), με μοναχούς, συνομήλικους αλλά και νεότερους, ορισμένοι και πτυχιούχοι ανώτατης σχολής, ήταν ειλικρινείς και απροκατάληπτες.

Το δεύτερο απόγευμα, αν θυμάμαι καλά, ο πιο ζωηρός από τους καλόγερους, Πειραιώτης, έριξε την ιδέα της… καφετέριας: «Δεν πάμε μέχρι την καφετέρια;..». Συμφώνησαν οι υπόλοιποι, τρεις-τέσσερις, μοναχοί. Εμείς οι κοσμικοί απορήσαμε: Πώς γίνεται καφετέρια στο Αγιο Ορος! Αλλά από ευγενή… περιέργεια ακολουθήσαμε· για καφέ, όχι για ποτό, ξηγημένα πράγματα· άλλωστε οι μοναχοί –όσοι πίνουν, και τότε έπιναν ελάχιστοι και ελάχιστα– έπιναν μόνο στην τραπεζαρία με το γεύμα.

Εκεί, στην «καφετέρια», σε μιαν άκρη της Μεγίστης Λαύρας, εντυπωσιάστηκα από ένα ψηλό δέντρο, κοντά στα δέκα μέτρα που, ανθισμένο, με μεγάλα λουλούδια, λευκά/ροζ, σκίαζε ένα μοναστηριακό, κάπως παροπλισμένο, τραπέζι και πεντέξι σκόρπιες καρέκλες· η καφετέρια! «Τι δέντρο είναι αυτή η ομορφιά;» ρώτησα. «Μανόλια! Δεν ξέρεις τη μανόλια;..», ήρθε η απάντηση από τον Πειραιώτη, που από την άλλη μεριά ακούστηκε: «Μα πού ζεις χριστιανέ μου!».

Είχα ξεχάσει το περιστατικό. Το θυμήθηκα τώρα, που πήγα να γράψω για τη μανόλια, με αφορμή την ανθισμένη μανόλια μας στον Λαύκο Πηλίου (φωτογραφία), όπου… διαθερίζω αυτόν τον καιρό. Απόρησα όμως, πώς και θυμόμουν ανθισμένη μανόλια στο Αγιονόρος Σαρακοστή, ενώ οι πιο γνωστές στη χώρα μας μανόλιες/δέντρα, οι μεγανθείς (φωτογραφία), ανθοφορούν Ιούνιο με Αύγουστο. Μήπως τη φαντάστηκα ανθισμένη τη μανόλια στη Μεγίστης Λαύρας Μάρτιο; Οχι. Στα άπειρα είδη μανόλιας ή μανολιοειδή (υπολογίζονται σε 210), δέντρα και θάμνοι, από 2–3 μέτρα ύψος μέχρι 15–17, υπάρχει τουλάχιστον ένα, η ιαπωνική μανόλια (ροζ/λευκή, Kobus επιστημονική ονομασία) που ανθοφορεί Μάρτιο.

Καταγωγή, στα βάθη του χρόνου και πάντως πριν από τις μέλισσες· από τα φυτά, τα ελάχιστα φαντάζομαι, που γονιμοποιούν τα σκαθάρια· γι’ αυτό και τα πολύ παχιά φύλλα τους και η μεγάλη αντοχή τους. Απολιθωμένα δείγματα χρονολογούνται από 20 εκατ. χρόνια και προγενέστεροι συγγενείς εντοπίστηκαν 93 εκατ. χρόνια πίσω. Στην Ευρώπη οι μεγανθείς ήρθαν επί Κολόμβου, από τη Μαρτινίκα της Καραϊβικής, που κατά μία ετυμολογία (κολομβιανή) είναι παραφθορά του ντόπιου ονόματος του νησιού: Madiana / Madinina, που σημαίνει «νησί των λουλουδιών». Νονός τους ο Γάλλος βοτανικός Πιερ Μανιόλ (Magnol), εξ ου και το επίσημον: μαγνώλια/μαγνόλια. Μόνη συνιστώμενη προφύλαξη: Αποφεύγετε να τις φυτεύετε κοντά σε τοίχους, αν θέλετε να έχετε το σπίτι σας. Είναι… επιπόλαιες!