Στην ταινία του Φώτου Λαμπρινού «Δοξόμπους» (1987), με τεχνική αρτιότητα και άμεση μεταφορά της ιστορικής πραγματικότητας, αναδεικνύονται σημαντικές πτυχές του βυζαντινού Μεσαίωνα. Πτυχές που επισημαίνονται από σύγχρονους ιστορικούς, όπως η Εβελίν Πατλαζάν, και αφορούν τα φεουδαρχικά χαρακτηριστικά των εξουσιαστικών δομών μεταξύ του αυτοκρατορικού περιβάλλοντος, των αριστοκρατικών κύκλων και της Εκκλησίας, την κοινωνική και οικονομική οργάνωση, τη λειτουργία της κρατικής μηχανής. Επίσης, τη διαφθορά και τις συγκρούσεις που συνεπάγεται η ασαφής νομή της εξουσίας, αλλά και τη σκληρότητα των μέσων που συνεπάγεται η εφαρμογή της.
Η βυζαντινή κοινωνική διαστρωμάτωση περιλαμβάνει την αυτοκρατορική αυλή, την αριστοκρατία, τον κλήρο, μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Η μεσαία τάξη αποτελείται από κρατικούς υπαλλήλους αλλά και ελεύθερους επαγγελματίες, τεχνίτες, βιοτέχνες, εμπόρους, πλοιοκτήτες, επιχειρηματίες, τραπεζίτες. Η κατώτερη τάξη περιλαμβάνει φτωχότερους, κατώτερα αμειβόμενους, ανειδίκευτους εργάτες, λιανοπωλητές και φτωχούς επαγγελματίες. Οι άνθρωποι του θεάματος (μουσικοί, ηθοποιοί, ταχυδακτυλουργοί, αρματοδρόμοι) κατατάσσονται ακόμα χαμηλότερα, μαζί με τους υποτακτικούς, τους δούλους και τους ανήμπορους για εργασία (υπερήλικες, ανάπηροι, τρελοί).
Τα παραπάνω λειτουργούν ως θλιβερή υπόμνηση για το σήμερα. Η τυφλή, εθελούσια υποταγή στην εξουσία έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό που ανώτατα μέλη της κυβέρνησης και των ενόπλων δυνάμεων, αν και αποδεδειγμένα παράνομα παρακολουθούμενοι, δεν τολμούν να προβούν στην ελάχιστη κίνηση προάσπισης των δικαιωμάτων τους ως πολίτες και της αξιοπρέπειάς τους ως ανθρώπινα όντα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αντί να ελέγχουν την εξουσία, σε μεγάλο ποσοστό καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε να ποδηγετήσουν τις πολιτικές εξελίξεις προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. Η απαξιωτική και προσβλητική αντιμετώπιση του καλλιτεχνικού κόσμου από την κυβέρνηση επιβεβαιώνει ότι αυτή κινείται με γνώμονα τη συντριβή της κοινωνίας, όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και σε πνευματικό επίπεδο. Οι αποφάσεις της διαπνέονται από την αντίληψη περί του ανθρώπου ως homo economicus, δηλαδή ως λογιστικής μονάδας που έχει λόγο ύπαρξης μόνο αν παράγει θετικά οικονομικά αποτελέσματα, κινούμενη εντός μιας ατομοκεντρικής αντίληψης η οποία βλέπει όλους τους υπόλοιπους, όχι ως συνανθρώπους και μέλη μιας ευρύτερης ομάδας, της κοινωνίας, αλλά ως οικονομικούς της ανταγωνιστές.
Η καλλιτεχνική παιδεία συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης ανθρώπινης προσωπικότητας. Αυτό είναι κάτι που δεν προσμετράται με απλούς λογιστικούς και πάσης φύσης οικονομικούς δείκτες. Εγκαταλείποντας τους βυζαντινισμούς, η καλλιτεχνική παιδεία πρέπει να γίνει ζωντανό και σημαντικό τμήμα της ευρύτερης παιδείας που λαμβάνουν οι μαθητές, ήδη από το Δημοτικό σχολείο. Συνεπώς, μαζί με την άκρως απαραίτητη θεσμική αποκατάσταση της θέσης των καλλιτεχνών στη δημόσια σφαίρα, απαιτείται και ένας συνολικός επανασχεδιασμός του εκπαιδευτικού συστήματος, σε όλες τις βαθμίδες του, ώστε να συμπεριληφθούν καλλιτεχνικού περιεχόμενου μαθήματα και δράσεις.
* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας