Το «μοντέλο»

Όταν οι Ιταλοί φουτουριστές συνυπέγραφαν με τον Μαρινέτι το πρώτο μανιφέστο τους το 1909, οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι ανήκαν στο μέλλον. Ίσως γι’ αυτό επικαλούνταν στο κείμενό τους τον πόλεμο ως τη μόνη υγεία. Υμνούσαν τον μιλιταρισμό στο όνομα του νέου κόσμου που θα γεννούσε η μηχανή. Αυτοκίνητα, τραμ, αλλά και ηλεκτρικοί λαμπτήρες ήταν μοτίβα της τέχνης τους. «Μοντέλο» τους ήταν η γεμάτη κίνηση μεγαλούπολη, που τη φαντάζονταν να σφύζει, ενώ τη διασχίζουν μεγάλα πλήθη ανθρώπων που θα δουλεύουν, θα εξεγείρονται, θα ζουν την απόλαυση. Μακριά από τα μουσεία/νεκροταφεία, καίγοντας τα βιβλία. Η αίσθηση ενός υπεράνθρωπου που λοιδορεί τους αδύναμους και είναι έτοιμος να καταστρέψει και να καταστραφεί, είναι διάχυτη στις γραμμές αυτού του κειμένου, χαρακτηριστικού της πρωτοπορίας αυτής, δηλαδή της εμπροσθοφυλακής ή αβάν γκαρντ, όπως είναι ο δάνειος από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις όρος που χρησιμοποιήθηκε γι’ αυτούς. (Επιχειρήσεις ωστόσο που με λίγες εξαιρέσεις είχαν πάψει στην Ευρώπη για σχεδόν έναν αιώνα από το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων το 1815.)

Οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και αυτοί που ακολούθησαν σχεδόν ως παρενέργειές τους, έδωσαν στις λέξεις αυτού του μανιφέστου των φουτουριστών μια εντελώς διαφορετική γεύση. Τα χαρακώματα και τα δηλητηριώδη αέρια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, τα πεδία του Στάλινγκραντ, τα ναζιστικά στρατόπεδα με τα πειράματα του Μένγκελε, οι βόμβες της Χιροσίμα του Β΄ Παγκοσμίου και όσα ανάλογα ακολούθησαν έκαναν τα συνθήματα περί υγείας του πολέμου να ακούγονται σαν παραλήρημα, κατάλοιπα ενός εφιάλτη υποτίθεται οριστικά παρωχημένου.

Σήμερα, που βρισκόμαστε μπροστά στη φρίκη ακόμα μιας καταστροφής, τι χώρος μένει για τη συμβολική αυτή κήρυξη «επιστράτευσης» για καταστροφή του παλιού; Το πραγματικό καλύπτει κάθε δίοδο διαφυγής. Ακόμα και αυτήν της προπαγάνδας. Τι είναι παλιό και τι νέο στον πόλεμο που ξετυλίγεται με απίστευτες καταστροφές και απώλειες δίπλα μας; Το νέο όπως και το σωστό και το δίκαιο θάβονται ακόμα πιο βαθιά με κάθε νέα βόμβα που μεταβάλλει ολόκληρες πόλεις σε νεκροταφεία, σωμάτων και ελπίδων.

Η κυβέρνηση της Ρωσίας σήμερα, που ευθύνεται άμεσα (υπάρχουν και οι άλλοι χθες που συνέβαλαν με τις προκλήσεις τους) για την εξάπλωση αυτής της σιδερένιας φρίκης, θα μας πει με συγκινητικά λόγια, με αναφορές στην Ιστορία και στον Πολιτισμό, ότι κάνει ό,τι κάνει υπερασπίζοντας το καλό, το νέο, το δίκαιο. Όμως οι πράξεις τους συντελούν, αντιθέτως, στη βίαιη επιστροφή του απωθημένου. Αποτελούν την υποτροπή προς τη χειρότερη εκδοχή του πρωτόγονου, ενός πρωτόγονου όμως που κραδαίνει όχι ρόπαλα, αλλά υπερσύγχρονα όπλα. Πρέπει να σταματήσει αμέσως αυτή η καταστροφή. Αλλιώς θα είμαστε τα επόμενα θύματα μιας θηριωδίας που, πέρα από ρητορικές και στρατόπεδα, γίνεται όλο και πιο πολύ παγκόσμιο μοντέλο.