Το τελευταίο φύλλο

Καθώς η πανδημία ακολουθεί την ανεξέλεγκτη πορεία της και οι κυβερνήσεις παίρνουν μέτρα επί μέτρων στο ίδιο μήκος κύματος, ερήμην γεωγραφικών και ψυχικών συντεταγμένων, η παρατεταμένη αυτή κατάσταση αναμονής μάς παγιδεύει, όσους/ες ακόμα έχουμε μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας, σε δρόμους μοναχικούς. Δρόμους ωστόσο όπου η τέχνη –εξ αποστάσεως– μετρά όλο και πιο πολύ σαν καταφύγιο και παρηγοριά. Ζωγραφική, θέατρο, και μάλιστα από το ραδιόφωνο, μουσική, ταινίες.

Οι ταινίες της πανδημίας με συντροφεύουν κυρίως τα βράδια. Ξεκίνησε να μου τις προμηθεύει ένας πολύτιμος φίλος και στη συνέχεια τις βρίσκω τυχαία. Ανάμεσα στα τυχαία αυτά ευρήματα υπάρχουν συχνά διαμάντια. Ένα από αυτά είδα πρόσφατα. Ένα έργο βασισμένο σε πέντε από τις 600 ιστορίες του Ο. Χένρι, Αμερικανού συγγραφέα που μέχρι τώρα αγνοούσα. Αφηγητής που εισάγει κάθε ιστορία είναι ο Τζον Στάινμπεκ. Μια ομάδα σεναριογράφων έγραψε τα σενάρια και πέντε σκηνοθέτες γύρισαν τις πέντε ιστορίες. Κοινό στοιχείο τους, η απλότητα. Καμία εκζήτηση, τίποτα το περιττό, κανένας βαρύγδουπος αναστοχασμός ή πρόκληση, κανένας κυνισμός. Μια αυθεντικότητα, μια αλήθεια ζωής. Γιατί η αλήθεια αυτή υπάρχει, δεν θα πνιγεί ποτέ στα επιχειρήματα των αρνητών της.

Διαλέγω την ιστορία «Το τελευταίο φύλλο» που μιλά για τη θεραπευτική δύναμη της τέχνης: Μια κοπέλα, η Σούζαν, μετά τον επώδυνο χωρισμό της, διασχίζει τη χιονισμένη πόλη και εξαντλημένη καταρρέει μπροστά στην πόρτα τους σπιτιού της. Τη σηκώνει από το χιόνι ο ηλικιωμένος ζωγράφος γείτονάς της. Η κοπέλα πέφτει βαριά άρρωστη από πνευμονία. Η αδελφή της ανήσυχη τη φροντίζει, ο γιατρός την παρακολουθεί, ενώ ο ζωγράφος πάνω από το σπίτι τους ταράζει εν τω μεταξύ την ησυχία τους με τα θορυβώδη ξεσπάσματά του, γιατί δεν του βγαίνει το έργο που ζωγραφίζει. Νιώθει αποτυχημένος στην τέχνη του και θέλει να τη σταματήσει. Η άρρωστη, ανήμπορη στο κρεβάτι, παρακολουθεί τα φύλλα του φυτού έξω από το παράθυρό της να πέφτουν ένα ένα και ταυτίζει τη δική της ζωή με τη δική τους. –Αν πέσει και το τελευταίο φύλλο θα πεθάνω, λέει στην αδελφή της.

Όμως το άλλο πρωί, το τελευταίο φύλλο είναι πάντα στη θέση του και η Σούζαν συνέρχεται. Σαν από θαύμα. Θα μάθουμε λίγο πιο κάτω ότι πρόκειται για το θαύμα της τέχνης του ζωγράφου που, για να ζωγραφίσει ένα φύλλο στη θέση αυτού που έπεσε, ξενύχτησε μέσα στην παγωνιά πληρώνοντάς το με τη ζωή του. Το όνομα του φυτού της ταινίας, ivy vine, που θα μπορούσε να μεταφραστεί στα ελληνικά κισσάμπελος, είναι ένα θεραπευτικό φυτό που αναφέρεται από τον αρχαίο γιατρό Διοσκουρίδη και με τα δύο συνθετικά του ονόματός του –κισσός και άμπελος– παραπέμπει στον Διόνυσο, θεραπευτή σωμάτων και ψυχών.