Κάπως έτσι ξεκίνησαν…

Η ποσοτικοποίηση της Ιστορίας αποτελεί μεγάλη τομή της ιστοριογραφίας του 20ού αιώνα και σηματοδοτεί τη δεύτερη περίοδο της εξέλιξης της Σχολής των Ανάλ (Annales). Καθώς μια από τις πρώτες εφαρμογές των υπολογιστικών συστημάτων αποτέλεσε η ανάλυση δεδομένων και χρονοσειρών, δηλαδή ομογενών δειγμάτων ομαδοποιημένων σε χρονική ακολουθία, δεν αποτελεί σύμπτωση ότι η ανάπτυξη της Ποσοτικής Ιστορίας ακολουθεί την Πληροφορική Επανάσταση των δεκαετιών του 1960 και 1970.

Αναλύσεις που περιλαμβάνουν δημιουργία πινάκων, υπολογισμό μέσων τιμών και αποκλίσεων, ιστογράμματα κατανομής τιμών, εκτίμηση συχνοτήτων εμφάνισης συγκεκριμένων γεγονότων, ανάπτυξη μαθηματικών και υπολογιστικών προτύπων (μοντέλων), χρονικές συσχετίσεις μεταξύ τιμών διαφορετικών παραμέτρων, είναι ανάμεσα στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται προκειμένου να διερευνηθεί η ύπαρξη περιοδικότητας ή κανονικότητας που θα μπορούσε να προσφέρει βοήθεια στο έργο του ιστορικού. Μεταξύ άλλων, οι μελέτες αναφέρονται και στην ανάλυση δημογραφικών στοιχείων, προκειμένου να εντοπιστούν κανονικότητες στην αυξομείωση των πληθυσμών, αλλά και η επίδραση λιμών και επιδημικών κρίσεων.

Η ανάπτυξη της Ποσοτικής Ιστορίας και οι δημογραφικές μελέτες χρωστούν πολλά στην ανάπτυξη των υπολογιστών, αλλά και η ανάπτυξη των υπολογιστών χρωστά πολλά στις δημογραφικές μελέτες. Ουσιαστικά πρόκειται για αντιδάνειο: το έναυσμα για την ανάπτυξη των σύγχρονων υπολογιστών σχετίζεται με τις προσπάθειες ανάλυσης δημογραφικών στοιχείων. Συγκεκριμένα, για την απογραφή του πληθυσμού των ΗΠΑ το 1890, εκτιμήθηκε ότι ο όγκος των δεδομένων ήταν τέτοιος που θα χρειαζόταν περισσότερο από μία δεκαετία για την επεξεργασία τους, οπότε θα έπρεπε να ξεκινήσει η επόμενη απογραφή, αυτή του έτους 1900.

Ως λύση στο πρόβλημα, η Αμερικανική Δημογραφική Υπηρεσία προκήρυξε διαγωνισμό για τη μηχανική επεξεργασία των δεδομένων. Τον διαγωνισμό κέρδισε ο Χέρμαν Χόλεριθ (Herman Hollerith, 1860-1929) με τη μηχανή Census Tabulator προτείνοντας ένα σύστημα μαζικής επεξεργασίας δεδομένων, βασισμένο στη χρήση διάτρητων καρτελών. Η επιτυχία της μεθόδου οδήγησε τον Χόλεριθ στην ίδρυση μιας εταιρείας υπολογιστικών συστημάτων που μετέπειτα εξελίχθηκε στη γνωστή IBM (International Business Machines).

Παρ’ όλες τις επιστημονικές και τεχνολογικές προόδους που σημειώθηκαν έκτοτε, βρισκόμαστε αντιμέτωποι σήμερα με το «παράδοξο» της εμφάνισης των αρνητών της απογραφής που ακολουθεί ίσως με την ίδια επιμονή το ρεύμα των αρνητών του εμβολιασμού. Μάλλον αποτελεί σημείο των καιρών και οπωσδήποτε σχετίζεται με την παταγώδη αποτυχία της κεντρικής κυβέρνησης να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και να καλλιεργήσει αίσθημα ασφάλειας στους πολίτες. Η άρνηση είτε του εμβολιασμού είτε της απογραφής ενέχει χαρακτηριστικά άρνησης της σημερινής πολιτικής αρχής. Κινούμενοι στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από προγραφές τύπου «μη σώσουν», οφείλουμε να διερευνήσουμε ενδελεχώς τα βαθύτερα αίτια της στάσης αυτής σε μια προσπάθεια επανένταξης των αρνητών στους κόλπους της πολιτείας.

* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης