Μεσοσταθμικά

Μεσούντος του θέρους, με πολλούς να χαίρονται παραλίες και θάλασσες, ας ξεκινήσουμε με το παρακάτω. Ενας καθηγητής, ως εισαγωγική παρατήρηση στο μάθημα Στατιστική, ξεκινούσε την εναρκτήρια διάλεξη λέγοντας ότι «η Στατιστική είναι σαν το μαγιό. Αποκαλύπτει μεν πολλά, πλην όμως αποκρύπτει τα σημαντικότερα».

Με αυτό κατά νου μπορούμε να συνεχίσουμε με όσα θαυμαστά εργαλεία ανάλυσης δεδομένων μάς παρέχει αυτός ο κλάδος των Μαθηματικών. Και βέβαια, πριν επεκταθούμε σε βαθύτερα νερά και πιο εξειδικευμένα εργαλεία στατιστικής επεξεργασίας, μπορούμε να σταθούμε στην έννοια του μέσου όρου (ή μέση τιμή, όπως εναλλακτικά αποκαλείται).

Εχει ενδιαφέρον να δούμε ότι η ανάπτυξη και εμπέδωση της έννοιας αυτής συνδέεται με την εξέλιξη της μεσαιωνικής Φιλοσοφίας. Στις απαρχές των μεσαιωνικών χρόνων ο Αυγουστίνος (354 – 430 μ.Χ.) στο βιβλίο του «De utilitate credendi» («Περί της χρησιμότητας του πιστεύειν») παρουσιάζει την άποψη ότι ακόμα και αυτή η ίδια η θρησκευτική πίστη, που (υποτίθεται ότι) έρχεται να καλύψει τις μεταφυσικές ανησυχίες του ανθρώπου, υποτάσσεται στις ωφελιμιστικές του απαιτήσεις. Πρόκειται για μια βασική αντιδιαστολή με τις αντιλήψεις των αρχαίων, για τους οποίους η Φύση και ο κόσμος προσεγγίζονται με θαυμασμό και δέος και όχι εργαλειακά και ωφελιμιστικά με γνώμονα τη χρησιμοθηρική τους εκμετάλλευση.

Η αντίληψη του Αυγουστίνου θα κυριαρχήσει στους κατοπινούς αιώνες και η μεσαιωνική Φιλοσοφία, υιοθετώντας τη Λογική του Αριστοτέλη, θα αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη της μεσαιωνικής Θεολογίας ώστε να υπηρετηθεί το θρησκευτικό και χρησιμοθηρικό αίτημα. Καθώς η θρησκεία εμπλέκεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής, ο Ανσελμος (1033 – 1109) συνοψίζει τη νέα κατάσταση διατυπώνοντας τη θέση «πιστεύωμεν ίνα γνωρίσωμεν». Η Φιλοσοφία καθίσταται θεραπαινίδα της χριστιανικής πίστης και Θεολογίας, με την τελευταία να αναδεικνύεται σε επιστήμη που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από το θετικό πνεύμα των φυσικών επιστημών.

Εξ ου και διαμορφώνεται η έννοια του «μέσου όρου» για την επίλυση του παρακάτω θεολογικού ζητήματος: αν ο πιστός πρέπει να προσεύχεται πέντε φορές τη μέρα και συμβεί μια μέρα να προσευχηθεί λιγότερες από πέντε, τότε την επόμενη μέρα θα πρέπει να προσευχηθεί τόσες φορές ώστε ο μέσος όρος των προσευχών του για τις δύο μέρες να είναι πέντε. Ετσι ο πιστός κρίνεται ως συνεπής έναντι της πίστης, των θρησκευτικών καθηκόντων του και ενώπιον Κυρίου και σώζεται η ψυχή του.

Κατ’ αναλογία, αν μεσοσταθμικά θέλουμε 17 μαθητές ανά σχολική αίθουσα, λίγο ενδιαφέρει αν κάπου μπορεί να είναι 10 μαθητές και κάπου αλλού 24. Η στατιστική λέει ότι ο μέσος όρος για τις δύο τάξεις είναι 17. Αρα… Σωθήκαμε (;).

* (Ph.D.)², Αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης