Η Βιρτζίνια των κυμάτων

«Ο ήλιος ανέβηκε πιο ψηλά. Γαλάζια κύματα, πράσινα κύματα σάρωσαν σαν ριπή την ακτή, κυκλώνοντας το στάχυ του θαλάσσιου πουρναριού και αφήνοντας ρηχές λιμνούλες στην άμμο. Ενα αδιόρατο μαύρο χείλος έμεινε πίσω τους. Και οι βράχοι, έως τώρα απαλοί πίσω από την ομίχλη, σκλήρυναν και γέμισαν κόκκινες σχισμές».

Ελεύθερη απόδοση από «Τα κύματα» (The Waves, Collectors Library)

Ηταν 28 Μαρτίου 1941 όταν μία από τις μεγαλύτερες συγγραφείς του 20ού αιώνα, στη διάρκεια μιας καταθλιπτικής κρίσης και συγκλονισμένη από τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δίνει τέλος στη ζωή της στα κρύα νερά του ποταμού Ουζ, έχοντας γεμίσει τις τσέπες της πέτρες.

Ηταν η Βιρτζίνια Γουλφ που, στα 59 χρόνια της ζωής της, μέσα από το λογοτεχνικό έργο και τα δοκίμιά της, δημιούργησε ένα προσωπικό συγγραφικό στιλ που εξελισσόταν διαρκώς. Σύμφωνα με τους κριτικούς, υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες καινοτόμους στην αγγλική γραμματεία. Οξυδερκής και ευαίσθητη, αναμίγνυε την πραγματικότητα με το όνειρο και τη φαντασία και την ίδια στιγμή περιέγραφε τα βαθύτερα ανθρώπινα συναισθήματα με ρεαλισμό και ευαισθησία.

Η Αντελίν Βιρτζίνια, κόρη του σερ Λέσλι Στίβεν, συγγραφέα και ιστορικού, και της Τζούλια Πρίνσεπ Τζάκσον, που υπήρξε καλλονή, μοντέλο ζωγράφων και φωτογράφων, είχε την τύχη να μεγαλώσει σε ένα σπίτι με πλούσιες βιβλιοθήκες και πνευματικές προκλήσεις, που γέμιζε διανοούμενους και καλλιτέχνες. Ταυτόχρονα, είχε την ατυχία, μόλις 6 ετών, να πέσει θύμα –όπως και η αδελφή της, Βανέσα– σεξουαλικής κακοποίησης από τους ετεροθαλείς αδελφούς της, Τζορτζ και Τζέραλντ. Τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης αλλά και θανάτων στην οικογένεια –η μητέρα της, η αδελφή της Στέλλα και αργότερα ο πατέρα της– σημάδεψαν την υγεία της, προκαλώντας μια σειρά από νευρικούς κλονισμούς, που επηρέασαν την κοινωνική της ζωή και την οδήγησαν ακόμη και στο ψυχιατρείο.

Παρ’ όλα αυτά, σπούδασε τους κλασικούς και αγγλική λογοτεχνία, γαλλικά, ελληνικά και λατινικά, ενώ φοίτησε και στο Γυναικείο Τμήμα του Βασιλικού Κολεγίου στο Λονδίνο. Το συγγραφικό της έργο άνθησε και, πλάι στα εξαιρετικά λογοτεχνικά δοκίμιά της, έδωσε στο κοινό έργα όπως η «Κυρία Ντάλογουεϊ», ο «Ορλάντο», «Στον Φάρο», «Τα Κύματα», αλλά και «Το Τέλος του Ταξιδιού», το πρώτο μυθιστόρημά της, που φέτος, στις 26 Μαρτίου, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του. Η ηρωίδα του μοιάζει καταπληκτικά στη συγγραφέα: θέλει να απαλλαγεί από το βικτοριανό περιβάλλον της, μάχεται για τα δικαιώματα των γυναικών και πεθαίνει νωρίς.

Το έργο της, που αποτυπώνει τον ανθρώπινο πόνο, τη μοναξιά και την απομόνωση στο πλήθος, επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από αυτοβιογραφικά στοιχεία: ο φάρος στη Σκοτία, στο ομώνυμο έργο της, είναι ο φάρος που βρισκόταν απέναντι από το εξοχικό σπίτι όπου έκαναν διακοπές με την οικογένειά της, στην Κορνουάλη. Οι ευτυχισμένες οικογενειακές στιγμές που περιγράφει εκεί είναι τα δικά της πρώτα χρόνια της αθωότητας.

Παντρεύτηκε τον επίσης συγγραφέα Λέοναρντ Γουλφ, μέλος του κύκλου του Μπλούμσμπερι, στον οποίο μετείχε και η ίδια. Γάμος από έρωτα, με ισχυρούς δεσμούς και πολλή ευτυχία, όπως παραδεχόταν και η ίδια στο σημείωμα που του άφησε πριν αυτοκτονήσει, αλλά παράλληλα ταραχώδης. Τα ήθη του κύκλου του Μπλούμσμπερι ήταν χαλαρά, η σεξουαλική αποκλειστικότητα δεν θεωρούνταν σημαντική, και η Βιρτζίνια συνήψε σχέσεις με ακόμη δύο συγγραφείς: τη Βίτα Σάκβιλ-Ουέστ –της ενέπνευσε τον «Ορλάντο»– και αργότερα τη Ματζ Βον, η προσωπικότητα της οποίας λέγεται ότι αντικατοπτρίζεται στην «Κυρία Ντάλογουεϊ». Με τον Λέοναρντ, που ζούσε διαρκώς αγωνιώντας για την υγεία της, δημιούργησαν την εκδοτική επιχείρηση «Hogarth Press», μέσω της οποίας εκδόθηκαν τα περισσότερα έργα της.

Οταν πέθανε, ο Τόμας Σ. Ελιοτ είπε στον επικήδειο που εκφώνησε πως «με τον θάνατό της, ένα ολόκληρο πρότυπο κουλτούρας χάθηκε για πάντα». Ενδεχομένως να είχε δίκιο. Το έργο της όμως είναι εδώ και περιμένει παλιούς φίλους, αλλά και τους καινούργιους, να βυθιστούν στις περιγραφές της, που με ευαίσθητη ψιλοβελονιά γεμίζουν τα μάτια εικόνες, τα αυτιά ήχους, τη μύτη αρώματα και ρίγη την αφή.