Ελεγεία της σπερμοφάλαινας

Θηλαστικό της στεριάς εμείς, της θάλασσας εσύ. Το 1758, ακριβώς 260 χρόνια πριν, σου δώσαμε όνομα επιστημονικό: Physeter macrocephalus, ο φυσητήρας με το τεράστιο, μακρύ κεφάλι. Τους προγόνους σου τους κέρδισαν οι πλατιές θάλασσες, η απεραντοσύνη των ωκεανών, η ησυχία και η μοναχικότητα των βαθιών, ψυχρών νερών. Εκεί εξελίχθηκες ανεμπόδιστα σε ένα από τα μεγαλύτερα πλάσματα του πλανήτη. Το μήκος σου υπερβαίνει τα 25 μέτρα, το βάρος σου τους 60 τόνους, η διάρκεια ζωής σου τα 80 χρόνια. Περίπου όσο και η ανθρώπινη.

Αυτό αν δεν βρεθεί στον δρόμο σου μια ανθρώπινη ζωή να αφαιρέσει τη δική σου. Βλέπεις, στους περίπου 60 τόνους σου οι 2 είναι σπαρματσέτο. Αυτό το κηρώδες υγρό, συγκεντρωμένο στο πάνω μέρος του πελώριου κεφαλιού σου, που επιτρέπει να αναπτύσσεις, ως έκτη αίσθηση, τον ηχοεντοπισμό. Ικανότητα που μοιράζεσαι με τα ξαδέλφια σου, τις όρκες και τα δελφίνια.

Αλλά και με τις νυχτερίδες, θηλαστικά κι αυτές, αλλά ιπτάμενα. Εκπέμπεις ηχητικά κύματα και οι επιστρέφουσες σε σένα ανακλάσεις τους σε βοηθούν να αντιληφθείς τον περιβάλλοντα χώρο. Μια ικανότητα ιδιαίτερα χρήσιμη στα σκοτεινά, θαλάσσια βάθη που συχνάζεις. Το πολύτιμο σπαρματσέτο σου είναι που σε έφερε σε τροχιά σύγκρουσης με μας.

Επί τρεις αιώνες σε κυνηγούσαμε ανελέητα στις εφτά θάλασσες για να το προμηθευτούμε, αποκεφαλίζοντάς σε. Βλέπεις αυτό το ιδιαίτερο λάδι πρόσφερε ζωηρό και σταθερό φως την εποχή που ο άνθρωπος έμπαινε στην εποχή του Διαφωτισμού, του Κεφαλαίου, της Βιομηχανικής Επανάστασης. Ασε που χρησίμευε και ως πρώτη ύλη για τα καλλυντικά.

Επόμενο ήταν η εξολόθρευσή σου να συστηματοποιηθεί και να βιομηχανοποιηθεί. Απ’ όπου κι αν το πιάσεις, ήσουν χαμένη. Από χέρι. Ή καλύτερα, από καμάκι -αυτή την επινόηση του ανθρώπινου μυαλού και (φονική) προέκταση του ανθρώπινου χεριού. Το πώς και το γιατί τα καταγράφει λεπτομερέστατα ο Χέρμαν Μέλβιλ στο «Μόμπι Ντικ ή η φάλαινα».

Εκεί αναφέρεται η πραγματική ιστορία ενός προπομπού του Μόμπι Ντικ, του Πορφυρίωνα, πιθανότατα μια σπερμοφάλαινα σαν και του λόγου σου, που σύμφωνα με τον βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, στην εποχή του Ιουστινιανού, τον 6ο αιώνα και για 50 χρόνια, βύθιζε το ένα καράβι μετά το άλλο στο Βόρειο Αιγαίο.

Απόγονος του Πορφυρίωνα ίσως να ήσουν κι εσύ, ανώνυμη σπερμοφάλαινα που εντοπίστηκες προχθές σε κατάσταση προχωρημένης σήψης σε μια απόκρημνη ακτή της Σαντορίνης. Εφυγες πρόωρα, τραγουδώντας ίσως ένα ιδιότυπο αουτονταφέ (τελική επίκληση καταδικασθέντων, μετά την Ιερά Εξέταση), θυμίζοντάς μας όλα αυτά.

* (Ph.D.)², αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης