Το Σαββατοκύριακο η προσοχή πολλών θα βρίσκεται στο Ντουμπάι, όπου κατά παράδοξο τρόπο διεξάγεται η τελική φάση, το φάιναλ φορ που λέμε, της Ευρωλίγκας του μπάσκετ, με δύο ελληνικές ομάδες να συμμετέχουν –και με μεγάλη πιθανότητα να δούμε ελληνοελληνικό τελικό για πρώτη φορά στα χρονικά.
Ταιριάζει λοιπόν να λεξιλογήσουμε μπασκετικά σήμερα –και ξεκινάμε ακριβώς από το μπάσκετ. Ορισμός δεν χρειάζεται, αλλά ας τον βάλουμε: παιχνίδι που παίζεται από δύο ομάδες, καθεμιά από τις οποίες προσπαθεί να ρίξει με τα χέρια την μπάλα στο καλάθι της αντίπαλης ομάδας (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής).
Φυσικά το μπάσκετ, σύντμηση του μπάσκετ μπολ, είναι δάνειο από τα αγγλικά, από το basket ball. Η αγγλική λέξη basket είναι σκοτεινής ετυμολογίας· ο αγγλικός όρος basketball, εμφανίστηκε το 1891, τότε που ο δαιμόνιος γυμναστής κ. Νάισμιθ εφεύρε το άθλημα. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1901, βρίσκω τη λέξη στα ελληνικά (γραμμένη μπάσκετ-μπωλλ) στην «Ακρόπολι» σε ανταπόκριση από τις ΗΠΑ.
Πέρα από τον άμεσο δανεισμό, έχουμε και τα μεταφραστικά δάνεια «καλαθόσφαιρα» και «καλαθοσφαίριση», τους επίσημους όρους δηλαδή που έχουν περιορισμένο, θεσμικό όμως, πεδίο χρήσης. Κατά τα άλλα, λέμε μπάσκετ, μπασκέτα (το καλάθι μαζί με το ταμπλό) και μπασκετμπολίστας (ενώ πολύ σπανιότερα «καλαθοσφαιριστής»).
Υπάρχει μια δισημία στο μπάσκετ. Καλάθι είναι τόσο το υλικό αντικείμενο, το ανοιχτό δίχτυ το προσαρμοσμένο στο στεφάνι, όσο και η επιτυχημένη βολή, όταν η μπάλα μπει μέσα στο καλάθι. Μετά το 1984 (στις ΗΠΑ νωρίτερα) καθιερώθηκε το καλάθι τριών πόντων, όταν το σουτ γίνεται μακρύτερα από τα 6,75 μέτρα –το λεγόμενο τρίποντο που έχει εξελιχθεί σε καθοριστικό στοιχείο του αθλήματος.
Η περιγραμμένη ορθογώνια περιοχή κάτω από το καλάθι λέγεται ρακέτα, που είναι ένας από τους λιγοστούς όρους του μπάσκετ που δεν έχουν αγγλική προέλευση, αφού είναι δάνειο από το γαλλικό racquette. Ισως ονομάστηκε έτσι λόγω κάποιας ομοιότητας, σε προηγούμενα χρόνια που είχε τραπεζοειδές σχήμα, με τη ρακέτα του τένις. Στη λαϊκή ορολογία λέγεται «το ζωγραφιστό».
Κατά τα άλλα, η μπασκετική ορολογία είναι (εύλογα) αμερικανογενής, συνήθως δε έρχεται με ασυμμόρφωτο δανεισμό. Θα χρειαζόταν ειδικό άρθρο για να καταγράψουμε όλα τα ριμπάουντ, σκριν, πικ εν ρολ, φόλοου, άλεϊ οπ, έρμπολ, τζαμπ σοτ που κάνουν οι σέντερ, οι γκαρντ, οι πάουερ και σμολ φόργουορντ. Από το μπάσκετ η ασίστ πέρασε και στο ποδόσφαιρο, ενώ το κάρφωμα, τα βήματα και το μπρος-πίσω επιμένουν ελληνικά.
Το φάιναλ φορ είναι επίσης ασυμμόρφωτο δάνειο. Είπα πιο πάνω «τελική φάση», ενώ στο λεξικό Μπαμπινιώτη προτείνεται δειλά ο όρος «τελικός (γύρος) των τεσσάρων», αλλά βέβαια όλοι φάιναλ φορ λέμε. Η φετινή διοργάνωση έχει χορηγό την Turkish Airlines και αυτό στα τουρκικά λέγεται Dörtlü Final, όπου η πρώτη λέξη είναι παράγωγο του αριθμού 4, dört στα τούρκικα, εξ ου και τα δικά μας ντόρτια. Αμα δεν ξέρεις πολλά αγγλικά, καταφέρνεις να μιλάς τη γλώσσα σου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας