Μια βροχή μάς σώζει

Η βροχή είναι αρχαία λέξη, αλλά όχι πολύ. Η λέξη της κλασικής αρχαιότητας ήταν υετός και το ρήμα ύει. Ο αττικιστής γραμματικός Φρύνιχος, λαθοθήρας που θα έκανε μεγάλη καριέρα στα χρόνια μας, αποδοκίμαζε τη χρήση τού βρέχει: Βρέχει ἐπὶ τοῦ ὕει τινὲς τιθέασιν ἐν κωμῳδίᾳ, ἔστι δὲ ἀδόκιμον.

Αλλά βέβαια η γλώσσα προχώρησε και άλλαξε παρά τις ρετσέτες των αττικιστών. Στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο «κατέβη η βροχή», ενώ υπάρχει και το διάσημο χωρίο «βρέχει επί δικαίους και αδίκους», έκφραση που έχει γίνει παροιμιώδης – και για να μη σας βγάλουν κίτρινη κάρτα, η αρχαία σύνταξη είναι με αιτιατική, όχι με γενική όπως βλέπουμε μερικές φορές.

Σήμερα λέμε «βρέχει ο Θεός», λέμε επίσης «βρέξει χιονίσει», για κάτι που γίνεται κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες – η φράση λέγεται ιδίως για τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, που ο δικαιούχος τούς εισπράττει «βρέξει χιονίσει», ενώ όταν αδιαφορούμε για τις συνέπειες μιας πράξης λέμε «ό,τι βρέξει ας κατεβάσει» (το ξεροπόταμο είναι που κατεβάζει).

Και βέβαια, για κάποιον που αδιαφορεί για μια σοβαρή κατάσταση ή που δεν δίνει σημασία σε όσα του λένε, λέμε «πέρα βρέχει», σαν να του μιλάμε κι αυτός να μας κάνει παρατηρήσεις «περί ανέμων και υδάτων». Βέβαια, «ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται».

Υπάρχουν πολλές παροιμιώδεις εκφράσεις για να εκφράσουμε τη δυνατή βροχή. Λέμε «βρέχει καρεκλοπόδαρα», λέμε «βρέχει καλαπόδια», λέμε «βρέχει με το τουλούμι» ή «βρέχει καταρρακτωδώς», αν δεν θέλουμε να λερώσουμε τα χέρια μας με τουλούμια και καρεκλοπόδαρα. Λόγιο κλισέ είναι και το «άνοιξαν οι καταρράκτες του ουρανού», που είναι επιβίωση του βιβλικού «οι καταρράκται του ουρανού ηνεώχθησαν», εκεί που μιλάει για τον κατακλυσμό του Νώε.

Η δυνατή βροχή λέγεται και μπόρα. Η λέξη είναι αντιδάνειο, από το βενετικό bora, που προέρχεται από το λατινικό boream, αιτιατική του boreas, από το ελλ. βορέας/βορράς. Επίσης αντιδάνειο και από την ίδια λέξη είναι το μπουρίνι: βορέας > βορε(ι)νός > λατ. borinus > ενετ. borin > μπουρίνι.

Η φράση «μια βροχή μάς σώζει» είναι παροιμιακή, αλλά υποθέτω ότι δεν την έβγαλαν ούτε πυρόπληκτοι ούτε αγρότες χτυπημένοι από την ξηρασία. Νομίζω πως ποδοσφαιρική είναι η αρχή της, από κάποια ομάδα που εναπόθεσε τις ελπίδες της να αποφύγει την ήττα σε μια δυνατή νεροποντή που θα ανάγκαζε τον διαιτητή να διακόψει το παιχνίδι.

Το κακό στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας είναι πως όταν έρχεται η βροχή μπορεί να φέρει πλημμύρα, σαν αυτή που έπνιξε πέρυσι τη Θεσσαλία. Να προσέχουμε τι ευχόμαστε.