Στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής

Στις ανατολικές υπώρειες του Φαναριού, ψηλά στη θέση Ψαρή Πλάκα, καίτοι ταπεινό, ξεχωρίζει το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Το βουνό πήρε τ’ όνομά του από τους βωμούς του Πανός και του Αρεως, που λατρεύονταν άλλοτε εκεί: Παν και Αρη, κατά παραφθορά Φανάρι. Λείψανα των αρχαίων ιερών σώζονται στην κορφή των 980 μέτρων, σε κοντινή απόσταση από τον ναΐσκο της Παναγίας της Φαναριώτισσας.

Πάντως οι χριστιανοί, παρότι ξεκλήρισαν με μανία τους θρησκευτικούς χώρους των δωδεκαθεϊστών, ακολουθούν κατά πόδας το χούι τους να συνομιλούν με το θείο σκαρφαλωμένοι στα κορφοβούνια. Την τιμητική της απόψε έχει ωστόσο η αθληφόρος Αγία Παρασκευή, καθότι παραμονή της γιορτής της. Ανδρες, γυναίκες και παιδιά απ’ όλα τα σημεία του χωριού, τους πέριξ οικισμούς και άλλες περιοχές της χώρας συρρέουν ανεβαίνοντας τα σκαλιά την ώρα του σπερνού, κατακλύζοντας τον αυλόγυρο που καλύπτει σ’ όλη την έκτασή του ο υπεραιωνόβιος πλάτανος.

Εγκώμια, ύμνοι και ψαλμοί διαχέονται από το βραχνό μεγάφωνο που πάλλεται παράτονα στις φυλλωσιές, δίνοντας σουρεαλιστικές νότες στην κατάνυξη. Το απογευματινό μελτέμι προσφέρει αλλόκοτη διαύγεια στην ατμόσφαιρα αποζημιώνοντας τους παριστάμενους με μια μαγευτική θέα. Κάτω στο πέλαγος, πέρα απ’ τον Σταυρό του Αζαλά, νομίζεις πως θα απλώσεις το χέρι σου να πιάσεις τις Μάκαρες, τα δυο ακατοίκητα νησάκια που υπήρξαν νεκροταφεία κατά τους πρωτοκυκλαδικούς χρόνους.

Ρεμβάζει πίσω τους η Δονούσα, ολοκάθαρη, τόσο που να μετράς ένα ένα τα σπίτια της δυτικής της ακτής. Νοτιότερα δεσπόζει η Κέρος που μοιάζει, θαρρείς, με Σειρήνα ξαπλωμένη ανέμελα στην αμμουδιά. Διακρίνεις με ενάργεια τα κυρτά της μέλη: τα ψαρίσια άκρα, τη βελουδένια κοιλιά, τα πετροσμιλεμένα στήθη και το ολόξανθο κεφάλι δοσμένο με νάζι στην αιμάτινη παλέτα του ηλιοβασιλέματος. Ακριβώς μπροστά της, χαμηλό και επίπεδο, το Κουφονήσι, αιώνιος θαυμαστής της απόκοσμης γυναικείας της χάρης, αφήνει ελεύθερο το πεδίο στα λαίμαργα βλέμματα να την αγναντεύουν. Στο βάθος πλέει πρίμα η μακρόστενη, ξελογιάστρα τριήρης της Αμοργού, ορίζοντας, λες, τα αρχέγονα σύνορα της πανδαισίας.

Νομίζεις πως σε τυφλώνουν τα φώτα της Χώρας και της Γιάλης κι η απαστράπτουσα δαντελένια φιγούρα των Θολαριών. Ο παπάς έχει πει από ώρα το «δι’ ευχών» και διαβάζει τώρα τα υπέρ αναπαύσεως και υπέρ υγείας. Ταυτόχρονα κόβονται οι «ευλογιές», άρτοι ίσαμε μια αγκαλιά πασπαλισμένοι πανταχόθεν με σουσάμι. Βοσκοί προσφέρουν στην ομήγυρη ζεστές μυζήθρες να τρέμουν, τυραθότυρα, ξινότυρα και γραβιέρες.

Ολούθε πανέρια με τσακιστές κι ακουλουμπάδες ελιές δίνουν στυφόπικρες νότες στη βραδιά, ενώ γυναίκες κερνάνε ζαχαρωτά, αμυγδαλωτά και μπακλαβοειδή, όλα φτιαγμένα στο σπίτι. Λεκάνες με δαμάσκηνα, στραβόρια –παννόστιμα καλοκαιρνά αχλάδια– και πρώιμα ροζακιά περιφέρονται ανάμεσα στους προσκυνητές κι ανοίγουν οι πρώτες μποτίλιες με ρακή και κρασί.

Στον επιμήκη σέντζο κάθονται ήδη τα όργανα. Κυριαρχούν βιολιά και λαούτα που συνοδεύονται διακριτικά από κεμετζέ, κανονάκι, ούτι, φλάουτα και κρουστά. Τραγούδια και χοροί δίνουν και παίρνουν. Το πλησιφαές φεγγάρι σκιάζει τους ορχηστές με πορφυρές αποχρώσεις, καθώς ξεπροβάλλει πίσω απ’ τον ερειπωμένο ανεμόμυλο. Το γλέντι διαρκεί ώς τις μικρές ώρες. Ξένοι τουρίστες παρακολουθούν γοητευμένοι τα τεκταινόμενα και πολλοί παραδίδονται ξέφρενα στον χορό. Καθολικοί, προτεστάντες, μουσουλμάνοι, άθεοι και αγνωστικιστές συμμετέχουν με ασυγκράτητο ενθουσιασμό στην κατάνυξη, συνεπαρμένοι, όχι από τις τελετές της ορθοδοξίας, αλλά από τη δύναμη της κοινότητας που διασώζεται ακέραια στην εγκαταλειμμένη ελληνική ύπαιθρο.