Μάστορας του λόγου

ΜΕ ΓΡΑΦΗ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ, με στέρεη φιλοσοφική συγκρότηση, με βαθιά γνώση και διαρκή αναζήτηση της γλώσσας, μας χάρισε δοκίμια υψηλών λογοτεχνικών προδιαγραφών, επικεντρωμένα στις σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο λόγος για τον Κωστή Παπαγιώργη, που γεννήθηκε σαν σήμερα το 1947 στο Νεοχώρι Υπάτης Φθιώτιδας, σπούδασε Νομικά στη Θεσσαλονίκη και Φιλοσοφία στο Παρίσι χωρίς ποτέ να πάρει πτυχίο. Από το 1975 ίσαμε τον θάνατό του, το 2014, έζησε στην Αθήνα γράφοντας και μεταφράζοντας. Εν είδει οφειλόμενου μνημοσύνου, παραθέτω χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τον τόμο «Ιμερος και κλινοπάλη: Το πάθος της ζηλοτυπίας» (Καστανιώτης, 1996):

ΣΥΝΗΘΩΣ ΔΕΝ ΚΑΤΕΧΕΙ τίποτα το χειροπιαστό [ο ζηλότυπος] και γι’ αυτό φαντάζεται τα πάντα. Ιοβόλες υποψίες τον κυκλώνουν και ό,τι αγγίζει η σκέψη του, σαν αλλόκοτος Μίδας, το μετατρέπει σε πόνο και ανησυχία. Οσο άπραγος κι αν είναι κανείς στην απόλαυση της ευτυχίας, όταν καλείται να δυστυχήσει επιδείχνει απρόσμενες ικανότητες, λες και η δυστυχία (η πτώση, η συντριβή) είναι καταστάσεις που ταιριάζουν περισσότερο στον άνθρωπο. Αραγε γιατί δείχνει τόσο μεράκι στην καλλιέργεια της αδυναμίας του; Πού βρίσκει το ταλέντο να αυτοβασανίζεται με τόση δεινότητα και να τραβάει το διάβολο απ’ την ουρά; Ποια δυσεξήγητη ικανότητα του επιτρέπει να γίνεται ράκος και να πείθεται πέρα για πέρα για τη θλιβερή χρεωκοπία της ψυχής του;

ΑΦΟΥ ΤΟΝΙΣΟΥΜΕ ότι τα μοιρολόγια είναι ασυγκρίτως βαθύτερα και υποβλητικότερα από τα τραγούδια της χαράς, αξίζει να πούμε ότι ο ζηλότυπος, συχνά, όταν συμβαίνει οι υποψίες του να διαψεύδονται, νιώθει απογοήτευση. Τι θα απογίνει τώρα ο πόνος που είχε σωρευτεί στην καρδιά του. Εστω και χωρίς να το ομολογεί, ξέρει ότι το βάσανο τον ελκύει περισσότερο. [...] Ευφυείς και ηλίθιοι, ευδαίμονες και κακοδαίμονες, όλοι από την ίδια τράπεζα δανείζονται. Αυτό είναι βέβαιο· όσο βέβαιο άλλωστε είναι ότι, αφού το «ζω για να ζω» ανήκει μόνο στα ζώα, κάθε συνείδηση που αποσπάται από το οργανωμένο σκοτάδι της βιολογίας έχει σχέσεις καχυποψίας με τον εαυτό της. Η οικειότητα, να είσαι σπίτι σου, να νιώθεις υπεύθυνος, κάτοχος, επαρκής αποδείχνεται φαιδρό σκάνδαλο και αυταπάτη. Αφ’ εαυτής η ζωή δεν επαρκεί ποτέ.

ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΓΥΡΕΥΕΙ παράφορα ο άνθρωπος, ενώ φαίνεται να είναι το πολύτιμο συμπλήρωμα, ουσιαστικά καταλήγει σε ένα λόγο που θα δικαιολογήσει πειστικότερα τη δυστυχία του. Εχοντας λοιπόν αιρετική σχέση με τη ζωή, την πεποίθηση δηλαδή ότι η ψυχή –και το σώμα, το εγώ, η γλώσσα, η εσωτερικότητα– δε μας ανήκουν, ότι δεν μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη τους και ότι το μόνο που μας απομένει είναι να τα παρακολουθούμε σαν κάτι εγγύτατο και συνάμα απόμακρο, υιοθετούμε ως κριτήριο το λοξό νου. Το αλλόκοτο και το παρά φύση. Θεμιτή ή αθέμιτη, η πρόθεση δεν ψάχνει για έξωθεν επικυρώσεις. [...] Αλλωστε ο σατανισμός του οξύμωρου είναι πάντα έτοιμος να μας περιγελάσει...