Οι Εμφύλιοι

Εκδηλώνεται τέτοιες μέρες του 1936, στο Μαρόκο, η ανταρσία του στρατηγού Φρανσίσκο Φράνκο, με την αμέριστη υποστήριξη Χίτλερ και Μουσολίνι και στόχο την ανατροπή της εκλεγμένης δημοκρατικής κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου. Γρήγορα οι στασιαστές περνούν στην ηπειρωτική Ισπανία και οι θυελλώδεις άνεμοι που απελευθερώνει «ο ασκός του Αιόλου» κάνουν άνω κάτω ολόκληρη την Ευρώπη. Τη νύχτα της 19ης Ιουλίου, στη Βαρκελώνη, ο οπλισμένος λαός εξουδετερώνει σχεδόν ακαριαία τους φρανκιστές. Οι αναρχικοί, που πρωτοστατούν, γίνονται κυρίαρχοι στην Καταλονία, όπου εγκαθιδρύουν τον ελευθεριακό κομμουνισμό· ένα απ’ τα πιο ενδιαφέροντα οικουμενικά πειράματα κοινωνικής απελευθέρωσης.

Πέφτει νεκρός έξω απ’ το φρούριο Αταρανθάρας ο Φρανσίσκο Ασκάσο, διακεκριμένο μέλος της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CNT) και της Αναρχικής Ομοσπονδίας Ιβηρικής (FAI), που μαζί με τους Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι και Γκαρσία Ολιβέρ είχαν ιδρύσει, τον Αύγουστο του 1922, τους θρυλικούς «Los Solidarios» (Οι Αλληλέγγυοι), επικηρυγμένους σε δύο ηπείρους για συμμετοχή σε ένοπλες απεργίες, ληστείες τραπεζών και συναφή επαναστατική δράση. Αποτυγχάνουν στο παρά πέντε να ανατινάξουν τα θερινά βασιλικά ανάκτορα, ενώ στα χρόνια της δικτατορίας του Πρίμο ντε Ριβέρα περιπλανώνται κυνηγημένοι σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική.

Ο Ντουρούτι, επικεφαλής της ομώνυμης Ταξιαρχίας, μάχεται ηρωικά εναντίον των φασιστών στο μέτωπο της Αραγονίας και πεθαίνει υπερασπίζοντας τη Μαδρίτη, στις 20 Νοεμβρίου 1936. Τη σορό του ακολουθούν συντετριμμένοι μισό εκατομμύριο επαναστατημένοι εργάτες –όχι μόνο αναρχικοί–, που μετατρέπουν την κηδεία του σε κορυφαία διαδήλωση αντιφασιστικής ομοψυχίας, χωρίς να υποψιάζονται πως σηματοδοτεί ταυτοχρόνως το τέλος εποχής. Οι ηγέτες της υποτιθέμενης δημοκρατικής Ευρώπης τηρούν ανεξήγητη στάση ουδετερότητας, αφήνοντας τους ναζί να αλωνίζουν ανενόχλητοι στην ισπανική γη.

Συγκλονίζει, μολαταύτα, η αυταπάρνηση χιλιάδων αριστερών πολιτών απ’ όλο τον κόσμο –ανάμεσά τους, εκατοντάδες Ελληνες– που, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις τους, κάνουν δική τους υπόθεση τον Ισπανικό Εμφύλιο και σπεύδουν να πολεμήσουν στο πλευρό των Δημοκρατικών, μέσα απ’ τις γραμμές των περίφημων Διεθνών Ταξιαρχιών. Η Σοβιετική Ενωση του Στάλιν βοηθά στέλνοντας άνδρες, όπλα και άλλο υλικό, αξιώνει ωστόσο την εκκαθάριση των πολιτικών αντιπάλων της, προκαλώντας εμφύλιο μέσα στον Εμφύλιο. Τον Μάη του ’37, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας θέτει εκτός νόμου το τροτσκιστικής από- χρωσης Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενότητας (POUM) και δολοφονεί τον ηγέτη του Αντρές Νιν, όπως και τον Ιταλό αναρχικό Καμίλο Μπερνέρι και πολλούς ακόμα, υπογράφοντας την αρχή του τέλους.