Μυίγες του σεβδά

Γεννιέται τέτοιες μέρες, το 1882, στη Ναύπακτο και περνάει τα παιδικά του χρόνια σε διάφορες πόλεις, κατά τις μεταθέσεις του δικαστικού πατέρα του, ο οποίος πεθαίνει νωρίς. Αναγκάζεται να εργαστεί σε νεαρή ηλικία κι απ’ όλα τα επαγγέλματα που ασκεί τον δελεάζει η δημοσιογραφία. Τυγχάνει ιδρυτικό μέλος της ΕΣΗΕΑ και υπηρετεί κάμποσα ειδησεογραφικά είδη, ώσπου διακρίνεται στο χρονογράφημα, το οποίο υπηρετεί μέχρι τον θάνατό του, το 1966. Αντιγράφω την άποψη του Σπύρου Μελά για τον αμανέ, όπως δημοσιεύτηκε στο «Ελεύθερο Βήμα» τον Νοέμβριο 1934 και αλίευσα στο βιβλίο του Κώστα Βλησίδη «Σπάνια κείμενα για το Ρεμπέτικο (1929-1959)», από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου:

Τι είνε αυτό που μας εκάματε; Καταργήσατε τα καφάσια, τους φερετζέδες, τα γιασμάκια, τα «καρφιά» της παληάς τουρκικής γραφής, τους τεκέδες, τα ιεροδιδασκαλεία, τα φέσια, τους χοτζάδες, τα κομπολόγια – καταργήστε, τέλος πάντων, ό,τι θέλετε... Αφήστε όμως ήσυχο τον αμανέ! Μα τι ιδέα να τον πνίξετε στο Βόσπορο με μια διαταγή, όπως οι παληοί σουλτάνοι τους υπό δυσμένειαν βεζύρηδες; Και πώς θα πραγματοποιηθεί; Πώς είνε δυνατόν ποτέ να καταργηθή ο επίμονος κι’ ατελείωτος λυγμός της Ανατολικής Μεσογείου, το αδυσώπητο φωνητικό τρυπάνι που ανοίγει φοβερές τρύπες στην κρουσταλλένια γαλήνη των νυκτών της, σε μια μάταια προσπάθεια να δώση διεξόδους σε προαιώνιους καϋμούς; Γιατί τι είνε ο αμανές; Κάποιος Ευρωπαίος είπε: «Μια μελωδία που νομίζετε ότι, από, στιγμή σε στιγμή, θα πάνε να καθίσουν απάνω της μυίγες».

Ε, ναι!... Είνε αυτά τα «μακρόσυρτα τραγούδια ανατολίτικα» που ύμνησεν ο Παλαμάς. Αλλά που μέσα τους βογγάει μια ψυχή. Μπορεί επάνω και σ’ αυτή να πηγαίνουν και να κάθωνται μυίγες πολλές μυίγες... Μπορεί να είνε ψυχή όλη σάρκα, σκλάβα σε χαρέμι, να σφαδάζη στα νύχια των πιο ασύμμετρων πόθων, αλλά είνε μια ψυχή βαθειά κι’ ωραία – μια ψυχή σεβαστή. Πώς θα σβύσετε το μεράκι, το σεβδά, το ατελείωτο παράπονο αυτής της ψυχής για το κισμέτ, την πανάρχαια, ανεξάλειπτη και βαθειά ανατολίτικη έννοια της μοίρας, που σκοτεινιάζει με τις βαρειές φτερούγες της το γαλάζιο κύμα της Μεσογείου; [...]

Γιατί ο αμανές είναι παραγωγή μιας και μόνο μελωδίας, ενός σερνάμενου μουσικού ολολυγμού, που στα ισπανικά παράλια γίνεται «φλαμένκο», στις ακρογιαλιές της Σικελίας και της Νεαπόλεως σόλο τενόρου αμαναδοειδές, και στην αραπιά ατελείωτο «γιαλέλι». Είνε ένα και το αυτό μοιρολόι, που λέει παντού το ίδιο πράγμα: Γιατί η ζωή να είνε αιώνια κι’ εμείς εφήμεροι· γιατί ο κόσμος να είνε τόσο ώμορφος κι’ εμείς τόσο δυστυχισμένοι· γιατί η αγάπη να είνε τόσο γλυκειά και να βαστάη τόσο λίγο· και γιατί το ριζικό μας και κρέμεται από αόρατες κλωστές; Τούτος ο πόνος δεν μπορεί να λείψη διά διατάγματος – έστω και προεδρικού.