Ατρόμητοι στα όνειρά μας

Δεν είχε φύγει κανείς, ιός δεν υπήρξε και ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν άρχισε ποτέ. Συνεπώς η ζωή κυλούσε κανονικά κι αν κάτι βασάνιζε τους ανθρώπους ήταν τα απότοκα της οικονομικής κρίσης. Αλλά, παρά τις δυσκολίες, κάπως τα κατάφερναν, γιατί στην πλειονότητά τους ήταν ένας λαός που φρόντιζε τον δικό του άνθρωπο, τον φίλο, τον συνάδελφο. Μετά από αυτό πιστέψαμε πως ήμασταν ατρόμητοι. Δε βαριέσαι, ας τα πάρουν όλα -είπαμε-, ψυχή θα πάρουν; Έχουμε την υγεία μας. Οι εποχές περνούσαν γρήγορα και εναλλάσσονταν από το καφεκίτρινο του φθινοπώρου στο μπλε του καλοκαιριού. Πάντα ατρόμητοι εμείς, όπως είπαμε. Δε μας σκιάζει φοβέρα καμιά. Πέφταμε στη ζωή με τα μούτρα. Και μετά ξυπνήσαμε.

Μετράμε απώλειες, διαλυμένες ζωές, νεκρούς κάθε μέρα από τον ιό -που κάνουμε πως δεν βλέπουμε- και έναν πόλεμο στη γειτονιά μας όπου η φρίκη δεν έχει τελειωμό. Και ξεκινάμε το πρωί, ανασφαλείς και μόνοι, να τα παλέψουμε όλα, να φτιάξουμε μια κανονικότητα. Τώρα που είναι άνοιξη και τα λουλούδια ανθίζουν, δύο συμπεριφορές ανθρώπων συναντώ: αυτών που οι δοκιμασίες τούς έμαθαν και τους έπεισαν για τη ματαιότητα των πραγμάτων και αυτών που πιστεύουν πως η πανδημία τελείωσε και εμείς θα επιστρέψουμε στη ζωή που ξέραμε πριν αρχίσει. Οι πρώτοι δε θέλουν να κάνουν απολύτως τίποτα, καθώς θεωρούν πως δεν τους ρωτά ποτέ κανείς για τίποτα και οι δεύτεροι θέλουν να αλλάξουν τα πάντα. Η αλήθεια είναι όμως πως ατρόμητος δεν αισθάνεται κανείς. Όλοι φοβούνται, όλοι φοβόμαστε. Κυρίως τον αστάθμητο παράγοντα που μπορεί να πυρπολήσει το συρματόπλεγμα της ασφάλειας μας.

Θυμήθηκα πρόσφατα τον Πάουλ Τίλιχ όταν έγραφε «Το θάρρος της υπάρξεως». Το θάρρος της υπάρξεως, έλεγε, είναι η αντίσταση στην αγωνία της μοίρας του σύγχρονου ανθρώπου, η αντίδραση στην αγωνία του θανάτου, στην αγωνία ελλείψεως νοήματος, στην αγωνία της ενοχής. Θάρρος έχει όποιος «βλέπει την άβυσσο με μάτια αετού, όποιος με νύχια αετού πιάνει την άβυσσο», όποιος υψώνεται πέρα από τις περιστάσεις και υπερβαίνει το μηδέν με τη μετοχή του στη θεϊκή ουσία. Πώς όμως, αγαπητέ Τίλιχ, να γίνουμε ατρόμητοι όχι μόνο στα όνειρά μας αλλά και στην καθημερινότητά μας; Πώς να κοιτάξουμε την άβυσσο, το κενό στις ζωές μας που άφησε καταρχάς ο τρομερός ιός και τώρα ο πόλεμος; Με την αντίληψη της ιστορικής συνέχειάς μας, απαντά ο μεγάλος φιλόσοφος και θεολόγος, με τη βαθιά πίστη στην ελευθερία του ατόμου και με μια ανεπτυγμένη πια αίσθηση οικειότητας με τη φύση και τις διαδικασίες της. Θέλει πολλή δουλειά δηλαδή. Ως τότε μάλλον θα νιώθουμε ατρόμητοι μόνο στα όνειρά μας.