Ο σώζων εαυτόν σωθήτω

Δυο περιστατικά, συναφή με τις άγριες μέρες που περνάμε, μου έφεραν στο νου τον σημερινό τίτλο και αναζήτησα την προέλευσή του. Φαίνεται ότι πρόκειται για χρησμό, που έδωσε το Μαντείο των Δελφών το 480 π.Χ. σε ερώτηση των Αθηναίων, τι να κάνουν έναντι της μεγάλης περσικής εκστρατείας. Ο συγκεκριμένος χρησμός πέρασε στην Ιστορία ως μία από τις σημαντικότερες καταγεγραμμένες προτροπές ατομισμού.

Τα περιστατικά: α) Στη λαϊκή: Πλησιάζω στον πάγκο να ζητήσω τσάντα. Φοράω μάσκα. Η κυρία, πλάι, διαλέγει. Μάσκα και αυτή. «Οχι τόσο κοντά! Πιο μακριά!», λέει αυστηρά. Δεν απάντησα. Τι να έλεγα; β) Στο δρόμο· ακριβέστερα, στο πεζοδρόμιο (της γειτονιάς μου). Βαδίζω, κανονικά (με τη νέα κανονικότητα...) με μάσκα. Από την αντίθετη κατεύθυνση έρχεται μία κυρία κι αυτή με μάσκα. Λίγο πριν διασταυρωθούμε, κατεβαίνει η κυρία από το πεζοδρόμιο στο δρόμο, ακριβώς για να με αποφύγει. Ο φόβος, όταν γίνεται τρόμος. Ηταν εκτός ποσοστού η πιθανότητα, περνώντας πλάι μου στο πεζοδρόμιο, να της συμβεί το ελάχιστο από όσα φοβήθηκε.

Ο φόβος· διασπείρεται και αυτός, μεταδίδεται όπως η επιδημία! Ρώτησαν κάποτε, νομίζω τον Ορσον Γουέλς, ποια θεωρεί τα μεγαλύτερα δεινά για την ανθρωπότητα: «Τον φασισμό, την πείνα και τον φόβο!» απάντησε. Ο πρώτος, μεταλλάσσεται, τα άλλα δυο τα πιάσαμε...

«...Είναι καιροί φόβου./ Φόβος της γυναίκας στη βία του άντρα/ και φόβος του άντρα στη γυναίκα που δε φοβάται./ Φόβος στους κλέφτες και φόβος στην αστυνομία./ Φόβος στην πόρτα χωρίς κλειδαριά, στο χρόνο χωρίς ρολόγια, στο παιδί χωρίς τηλεόραση,/ φόβος στη νύχτα χωρίς υπνωτικά χάπια και στο πρωινό χωρίς χάπια για το ξύπνημα./ Φόβος στη μοναξιά και φόβος στο πλήθος./Φόβος σε ό,τι ήταν.../ Φόβος σε ό,τι θα είναι./ Φόβος να πεθάνεις./ Φόβος να ζήσεις...»
(Εντουάρντο Γκαλεάνο, διάσημος Λατινοαμερικανός συγγραφέας/ακτιβιστής, Ουρουγουάη, 1940-2015).