Μια πόλη και το ποτάμι της

Τον Κηφισό και τον Ιλισό, θαμμένους από χρόνια, σκεφτόμουν περπατώντας στις όχθες του ποταμού του Ρίτσμοντ με το πολύ αμερικανικό όνομα Τζέιμς (James River). Αυτός ο ρέων και ιδιαίτερα παρορμητικός κύριος, όχι μόνο δεν έχει μπαζωθεί στο ελάχιστο, αλλά πρωταγωνιστεί στην ιστορία και τη ζωή της πόλης από την ίδρυσή της, τον 17ο αιώνα, πρώτα φρούριο και μετά πόλη, γύρω από το φρούριο που ήταν στο ποτάμι.

Συνηθισμένη αμερικανική ιστορία, όπως την έχουμε δει και ξαναδεί στα αμερικάνικα γουέστερν: ένας ποταμός -στην περίπτωση του Τζέιμς με κατεύθυνση από Δύση σε Ανατολή, χύνεται στον Ατλαντικό- περί τα 600 χιλιόμετρα, φυσικός πλωτός δρόμος που συνδέει την -ανεξερεύνητη ακόμα- ενδοχώρα με την ακτή πολύ προτού ανοιχτούν δρόμοι και στρωθούν σιδηροδρομικές γραμμές.

Κυνηγοί θηραμάτων που εμπορεύονται, κυρίως, γούνες έχουν ανάγκη εμπορικού κέντρου συναλλαγών και μάλιστα ασφαλούς, άρα το περιτειχίζουν. Τα επόμενα βήματα έρχονται μόνα τους, σαν κάπως προμελετημένα ή αυτονόητα.

Το ίδιο ποτάμι γίνεται μετά βάση καλλιέργειας στην κοιλάδα του, κυρίως καπνού (τα περίφημα καπνά Βιρτζίνια) και βαμβακιού, αλλά και δρόμος δουλεμπορίου. Η πόλη του Ρίτσμοντ, με κέντρο τον Τζέιμς και τον έλεγχό του, γίνεται θέατρο ιστορικών επιχειρήσεων του Αμερικανικού Εμφύλιου (1862-1865). Και, τρεις δεκαετίες μετά τη λήξη του Εμφύλιου, η δύναμη του Τζέιμς, με σύστημα καναλιών και μηχανικών υδατοπτώσεων, παράγει ενέργεια που τροφοδοτεί ένα είδος βιομηχανικής έκρηξης: καπνεργοστάσια (της Φίλιπ Μόρις υπάρχει ακόμα, ενώ επισκέφτηκα το κλειστό εργοστάσιο της Λάκι Στράικ), υφαντήρια, χαλυβουργεία. Με δεδομένη την εργατική δύναμη πρώην σκλάβων και νεότερων μεταναστών.

Η επιτυχία των Αμερικανών είναι πως όλα αυτά τα δείχνουν, με πινακίδες και μουσεία, στις διαμορφωμένες σε πάρκο παραποτάμιες διαδρομές. Το ποτάμι και η πόλη! Εμείς, άλλα λόγια…