Για τον Πολίτη του Κόσμου

Είχα τη μεγάλη τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Βασίλη Βασιλικό στο Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ. Και τη χαρά να συνομιλώ μαζί του πριν από την έναρξη των συνεδριάσεων και κυρίως μετά το τέλος τους.

Στην εκδήλωση για την επέτειο ενός έτους από την εκδημία του, μου ανατέθηκε να απευθύνω, ως νέος αντιπρόεδρος του Μορφωτικού, έναν χαιρετισμό. Είπα μεταξύ άλλων:

Ηταν συγγραφέας πολύ μεγάλος ο Βασίλης Βασιλικός. Αν έγραφα ένα άρθρο για το έργο του, για την προσωπικότητά του, θα έβαζα τίτλο: Ο Πολίτης του Κόσμου.

Και υπότιτλο: Ο Ακαταπόνητος Συγγραφέας και Ταξιδευτής.

Ηταν συγγραφέας περισσότερων από 100 βιβλίων. Ο ίδιος δεν θυμόταν πόσα ακριβώς είχε γράψει, όπως μου είχε πει σε μια από τις συνομιλίες μας. Είχαμε δύο θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Το ένα ήταν η ιστορική εφημερίδα «Μακεδονία», της οποίας ήταν αναγνώστης, ιδιαίτερα στα χρόνια της φοίτησής του στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αργότερα έγραφε άρθρα στην εφημερίδα αυτή. (Εγώ ήμουν ανταποκριτής στην Αθήνα 32 χρόνια.)

Δεύτερο θέμα κοινού ενδιαφέροντος ήταν τα νομικά. Δικηγόρος πολύ καλός ο πατέρας του, επιθυμούσε να τον διαδεχθεί ο γιος του. Κάτι που δεν έγινε. «Δεν μου πήγαινε», μου έλεγε ο Βασίλης, να αγορεύει σε αίθουσες δικαστηρίων. Με είχε ρωτήσει: «Εσύ δεν δικηγόρησες;». Δικηγόρησα, απάντησα, αλλά δευτερευόντως... Χαμογέλασε (είχε πολύ ωραίο, γοητευτικό, χαμόγελο). Kαι αρκέστηκε σε μια λέξη: «Κατάλαβα». Για το χαμόγελο του Βασιλικού έχει γράψει ο Αντώνης Σαμαράκης: «Μας καπέλωσες και με τη μυστήρια ρεπούμπλικά σου, τη γαρνιρισμένη μ' αυτό το εξίσου μυστήριο χαμόγελό σου». Στο άρθρο του Σαμαράκη για τον Βασιλικό αναφέρονταν και τα εξής: «Το 1953, ένας μετεωρίτης εισέβαλε στη λογοτεχνική γη της Ελλάδας. Το διαστημικό όνομα αυτού, Βασίλης Βασιλικός. Εφερε στις αποσκευές του ένα χειρόγραφο: "Η διήγηση του Ιάσονα". Μας συνεπήρε αστραπιαία. Μόλις το διάβασα, μαγεμένος, πήδησα στο πρώτο αεροπλάνο και σε λίγο τρέλανα το κουδούνι στην Εγνατίας 141. Ο Βασίλης κι εγώ είμαστε προορισμένοι να γίνουμε φίλοι. Τα χρόνια πέρασαν. Ο Βασίλης ολοένα καλπάζει, Βαρδάρης σίφουνας, από κατάκτηση σε κατάκτηση, και στην Ελλάδα και διεθνώς».

Για τον Βασιλικό είχε γράψει ο Θεόδωρος Πάγκαλος σχετικά με τη «συνύπαρξή» τους στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας:

«Πρώτος από όλους σε σταυρούς προτίμησης ήταν ο Βασίλης Βασιλικός. Ολοι εθεώρησαν τότε ότι η παρουσία του θα ήταν συμβολική. Ενα διάσημο όνομα και τίποτα παραπάνω. Δεν γνώριζαν τον Βασίλη», τόνιζε ο Θεόδωρος Πάγκαλος και πρόσθετε: «Παρών σε κάθε συνεδρίαση, μελετημένος και σοβαρός, ασχολείται όχι με το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου ή τα πολιτιστικά. Αλλά, ακούσατε! Με τα νεκροταφεία και τα σκουπίδια!».

Ο λογοτέχνης Βασίλης Βασιλικός είχε γράψει βιβλίο και για τον μεγάλο λαϊκό τραγουδιστή Στέλιο Καζαντζίδη, που ήταν και προσωπικός του φίλος: «Το βιβλίο μου πουλήθηκε πολύ, μα δεν ξέρω αν διαβάστηκε... Σε τρία σπίτια φίλων του Στέλιου, που τα είδα, μπήκαν δίπλα στα εικονίσματα με τις σελίδες άκοφτες...».

Για τον εαυτό του έγραψε ο Βασίλης Βασιλικός: «Είμαι απόλυτος άρχων του καραβιού της ζωής μου, έτσι όπως το κάνω να πλέει στη θάλασσα του διανυθέντος χρόνου και να βρίσκει τα λιμάνια που εγώ θέλω να αράξει».

Βιβλία για τον Βασιλικό έγραψαν πολλοί. Μεταξύ αυτών ο φίλος του Δημήτρης Γκιώνης, που τόνιζε στον πρόλογο:

«Μου έκανε εντύπωση η άνεσή του να εκφράζεται, να μην έχει αναστολές, να μην ταλαιπωρεί τον συνομιλητή του διορθώνοντας αυτά που λέει. Ενας Βασιλικός που διατυπώνει με τόλμη και παρρησία, ενίοτε προφητικά, τις απόψεις του για όσα συντελούνται γύρω μας».

Και ο Βασιλικός για τον Γκιώνη: «Αξιζε να περισωθούν οι συνομιλίες μας, Δημήτρη μου, γιατί εκείνο που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η ασυνέχεια».