Ο Χάμπερμας και το «ελληνικό ζήτημα»

O Γερμανός φιλόσοφος, ο οποίος έχει καθιερωθεί ως διανοούμενος στην παγκόσμια πολιτική σφαίρα, Γιούργκεν Χάμπερμας με υποδέχθηκε για ακόμη μία φορά στο σπίτι του. Επί ώρες συζητήσαμε τα ειδικότερα φιλοσοφικά θέματά μας, όπως π.χ. πώς μπορούμε ως σύγχρονη πολιτική κοινωνία να σκεφτόμαστε τα προγράμματα ή τα σχέδια «κατασκευής» της ορθολογικής δομής των κοινωνιών μας.

Για ακόμη μία φορά διαπίστωσα ότι ο Γιούργκεν Χάμπερμας ενδιαφέρεται για το λεγόμενο «ελληνικό ζήτημα» τόσο πολύ όσο δεν ενδιαφέρονται γι’ αυτό οι τεχνοκράτες.

Στη συνέχεια των συνομιλιών μας καταλήξαμε στο εξής συμπέρασμα: το λεγόμενο «ελληνικό ζήτημα» δεν είναι τεχνοκρατικό πρόβλημα χρέους ή ζήτημα δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά συνιστά μείζονα παράμετρο του καθολικού προβλήματος του πολιτικού αυτοπροσδιορισμού της ίδιας της Ευρώπης.

Με άλλα λόγια, ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα ως τμήμα της Ευρώπης, αναφέρεται στην ίδια την Ευρώπη η οποία ορίζεται ως συνείδηση της οικουμένης κατά τον Χούσερλ. Πολλοί έχουν αντιρρήσεις σχετικά με την αυτοσυνειδησία της Ευρώπης και σχετικά με τον ρόλο της ελληνικής κοινωνίας στη σύγχρονη ευρωπαϊκή κατάσταση.

Σε όλους όσοι αναπτύσσουν απόψεις και επιχειρήματα εναντίον της Ευρώπης αντιτάσσουμε ότι και η Ελλάδα και η Ευρώπη συγκροτούν ενιαία οντότητα. Με τους όρους του Αριστοτέλη, Ευρώπη και Ελλάδα είναι «τόπος» στον οποίο κατασκευάζονται τα συνειδησιακά περιεχόμενα της πολιτικής, της δημοκρατίας, της ίδιας της συνείδησης που ορίζει τα όρια και τα περιεχόμενά της.

Κάθε συνομιλία με τον Γιούργκεν Χάμπερμας είναι και δημιουργική για μένα προσωπικά, αλλά και για τους αποδέκτες στην παγκόσμια σφαίρα. Κοντολογίς, στην πρόσφατη συνομιλία μου με τον καθηγητή μου αποκόμισα δύο μείζονες προτάσεις: πρώτον, η ίδια η Ευρώπη όσο διαιρείται σε τεχνοκρατικές ζώνες ή τομείς τόσο περισσότερο υπονομεύει την αυτοσυνείδησή της ως συνείδηση της οικουμένης (Χούσερλ).

Και δεύτερον, το περιώνυμο «ελληνικό ζήτημα» δεν ορίζεται ως «κρίση του κρατικού χρέους» της ελληνικής οικονομίας, αλλά ως υπαρξιακή συνθήκη της ίδιας της Ελλάδας, η οποία εξακολουθεί να βλέπει τον εαυτό της στον «πολιτικό καθρέφτη» που εδώ και χρόνια έχει θρυμματιστεί.

Ως σύνοψη όλων των προηγούμενων προτάσεων μπορούν να ειπωθούν τα εξής: ο Γιούργκεν Χάμπερμας υποστηρίζει ότι το λεγόμενο «ελληνικό ζήτημα» είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα. Και ο Θεόδωρος Γεωργίου προσθέτει ότι εάν η ίδια η ελληνική κοινωνία ως πολιτική οντότητα (είτε ως «λαός» είτε ως πραγματική οικονομία) δεν αναλάβει το πολιτικό έργο της «διαχείρισης του κρατικού χρέους», τότε οι πολιτικές και οι ιστορικές προοπτικές για τον τόπο μας προδιαγράφονται με τη φράση: «βαδίζουμε σ’ ένα μονοπάτι χωρίς επιστροφή».

* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δ. Π. Θ.