Γιατί το ΔΝΤ διογκώνει το έλλειμμα των συντάξεων;

Στην πρόσφατη (7-9/10/2016) ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσινγκτον, ο Διεθνής Οργανισμός διά του ανώτερου στελέχους του (Π. Τόμσεν) προέβαλε με έμφαση στην εισήγησή του, μεταξύ των άλλων, την αναγκαιότητα περαιτέρω μείωσης των συντάξεων στην Ελλάδα καθώς και περιορισμού του ποσοστού (60%) των φορολογουμένων που εντάσσονται στο αφορολόγητο όριο (Ε.Ε.-27, 8%).

Ομως είναι φανερό ότι το ΔΝΤ με αυτές τις προτάσεις του ξεχνά τις 15 μειώσεις που έχουν υποστεί (-55%) οι συντάξεις στην Ελλάδα από το 2010 μέχρι σήμερα, εξαιτίας των τριών Μνημονίων ύφεσης, λιτότητας και φτωχοποίησης του πληθυσμού της χώρας μας.

Στην ίδια κατεύθυνση και η αντιπροσωπεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στην Ελλάδα ανακοίνωσε (Ντ. Βελκουλέσκου) στις 23/9/2016 τη «Δήλωση Συμπερασμάτων» της αποστολής στη χώρα μας, η οποία θα αποτελέσει τη βάση για την εκπόνηση και δημοσίευση της έκθεσης του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία.

Πιο συγκεκριμένα, στη «Δήλωση Συμπερασμάτων» αναφέρεται, μεταξύ των άλλων, ότι «οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό έχουν στόχο να περικόψουν τις δαπάνες κατά 1% του ΑΕΠ (1,8 δισ. ευρώ) σε μεσοπρόθεσμη βάση.

»Αυτό είναι ένα καλοδεχούμενο και σίγουρα ένα δύσκολο πολιτικά μέτρο στις τρέχουσες συνθήκες. Ομως δεν έχει την έκταση που χρειάζεται, επειδή το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος βρίσκεται στο μη βιώσιμο επίπεδο του περίπου 10% του ΑΕΠ (σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 2,5% στη ζώνη του ευρώ».

»Αξίζει να σημειωθεί ότι η αναφορά αυτή επαναλαμβάνει, ουσιαστικά, προγενέστερες δηλώσεις (Φεβρουάριος 2016) της γενικής διευθύντριας του ΔΝΤ κ. Λαγκάρντ, στις οποίες υποστήριξε ότι «στην Ελλάδα ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδοτεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης με πόρους που αντιστοιχούν στο 10% του ΑΕΠ, ενώ στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί, κατά μέσο όρο, στο 2% του ΑΕΠ».

Ομως, ο μεθοδολογικός αυτός υπολογισμός που διογκώνει το έλλειμμα της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το ΔΝΤ, αποτελεί σοβαρό τεχνικό και επιστημονικό λάθος με δυσμενείς συνέπειες στο επίπεδο των συνταξιοδοτικών παροχών.

Και τούτο γιατί η κοινωνική ασφάλιση στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης λειτουργεί, κατά κύριο λόγο, με το διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων παροχών και χρηματοδοτείται με το σύστημα της τριμερούς χρηματοδότησης (εργαζόμενοι, εργοδότες, κράτος).

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι το έλλειμμα της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η διαφορά εσόδων [εισφορές εργαζομένων, εργοδοτών, συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού (τριμερής χρηματοδότηση)] και δαπανών, το οποίο καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός (κρατική επιχορήγηση).

Αντίθετα, το ΔΝΤ θεωρεί έλλειμμα της κοινωνικής ασφάλισης τη διαφορά εσόδων (εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών χωρίς την τριμερή χρηματοδότηση και την κρατική επιχορήγηση) και δαπανών.

Ετσι, η μετάβαση στην Ελλάδα ενός διανεμητικού συστήματος προκαθορισμένων παροχών τριμερούς χρηματοδότησης σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών διμερούς χρηματοδότησης (εργαζόμενοι, εργοδότες), που επιδιώκει το ΔΝΤ, σημαίνει, όπως έχει αποδειχθεί σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, γενικευμένη φτωχοποίηση του συνταξιοδοτικού πληθυσμού, δεδομένου ότι σε σημερινούς όρους το επίπεδο της σύνταξης ύστερα από 35 έτη εργασίας και ασφάλισης δεν θα ξεπερνά τα 450 ευρώ τον μήνα.

Πράγματι, το 2015 στην Ελλάδα ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδότησε την κοινωνική ασφάλιση με πόρους που αντιστοιχούν συνολικά στο 10% του ΑΕΠ (4,5% του ΑΕΠ -8,1 δισ. ευρώ- ως τριμερή χρηματοδότηση και 5,5% του ΑΕΠ -9,9 δισ. ευρώ- για την κάλυψη των ελλειμμάτων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης).

Αλλά και στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πιο συγκεκριμένα στη Γερμανία ο κρατικός προϋπολογισμός χρηματοδοτεί την κοινωνική ασφάλιση με συνολικούς πόρους που αντιστοιχούν στο 6,9% του ΑΕΠ (3% του ΑΕΠ για κάλυψη ελλειμμάτων και 3,9% του ΑΕΠ ως τριμερή χρηματοδότηση) σε συνθήκες σταθερότητας της γερμανικής οικονομίας και όχι σε συνθήκες παρατεταμένης ύφεσης, υψηλής ανεργίας, απώλειας του 25% του παραγόμενου πλούτου, απώλειας εισοδημάτων κ.λπ. της ελληνικής οικονομίας.

Επομένως, η διαφορά, για παράδειγμα, Ελλάδας-Γερμανίας αναφορικά με τη συνολική κρατική χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης δεν είναι 8 αλλά 3,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, δεδομένου ότι η Ελλάδα διαθέτει 10% του ΑΕΠ και η Γερμανία 6,9% του ΑΕΠ.

Το ίδιο ισχύει σε επίπεδο κάλυψης των ελλειμμάτων (κρατική επιχορήγηση), η διαφορά είναι 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ και όχι 7,5 ποσοστιαίες μονάδες, όπως ισχυρίζεται το ΔΝΤ (Ντ. Βελκουλέσκου), δεδομένου ότι η Ελλάδα διαθέτει 5,5% του ΑΕΠ και η Γερμανία διαθέτει 3% του ΑΕΠ.

Ομως, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός πως οι απόψεις αυτές του ΔΝΤ δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, εν τούτοις από καιρό σε καιρό επαναλαμβάνονται από στελέχη του συγκεκριμένου διεθνούς οργανισμού καθώς και των δανειστών, προκειμένου να αποδειχθεί ανεπιτυχώς ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ελλάδα είναι γενναιόδωρο, με την έννοια ότι η πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης είναι χαμηλή, οι συνταξιούχοι λαμβάνουν υψηλότερη σύνταξη και για μεγαλύτερο, από τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, χρονικό διάστημα και η κατώτερη σύνταξη προσεγγίζει τον κατώτερο μισθό.

Αμεσος στόχος αυτών των λανθασμένων και ανακριβών απόψεων του ΔΝΤ είναι η νέα επιβολή περικοπών των κύριων συντάξεων και πιο συγκεκριμένα η μείωση κατά 10-20% κατά το 2017 των ήδη καταβαλλόμενων κύριων συντάξεων (κατάργηση προσωπικής διαφοράς), η οποία κατά το ΔΝΤ θα μηδενίσει το εκτιμώμενο έλλειμμα των 4 δισ. ευρώ του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, γεγονός το οποίο θα επιδεινώσει περαιτέρω (6 στους 10 συνταξιούχους σήμερα λαμβάνουν σύνταξη κάτω των 700 ευρώ) το βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων.

Απώτερος στόχος του ΔΝΤ είναι η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος (εκτός από τις επικουρικές) και στις κύριες συντάξεις χωρίς προηγούμενο διάλογο με τους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, καθώς και τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας στο πλαίσιο του ελληνικού Κοινοβουλίου.

Ομως, για την Ελλάδα θα πρέπει να λάβουν επιπλέον υπόψη οι διεθνείς οργανισμοί και οι δανειστές ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης βρίσκεται σήμερα και θα βρίσκεται στο άμεσο και απώτερο μέλλον σε οριακό σημείο όχι μόνον εξαιτίας των θεσμικών παθογενειών του παρελθόντος, αλλά κυρίως εξαιτίας της υλοποίησης των τριών Μνημονίων ύφεσης και λιτότητας, με την έννοια ότι περιέπλεξαν και επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την κρίση της κοινωνικής ασφάλισης τόσο στο επίπεδο των εισροών όσο και στο επίπεδο των εκροών και ειδικότερα της φτωχοποίησης του συνταξιοδοτικού πληθυσμού και της σοβαρής επιδείνωσης των συνθηκών εξυπηρέτησης των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.

*ομότ. καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου,

**υποψ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου