Εν ενί λόγω

Εν ενί λόγω, δηλαδή περίπου εν συνόψει, ο Αλέξης Τσίπρας συνέθεσε την πολιτική πράξη με την πολιτειακή και πολιτική θεωρία και τη θεωρία με την πολιτική ιστορία (Τετάρτη 28.9.2016, συζήτηση σε κοινοβουλευτική ολομέλεια).

Εν ενί λόγω το ελληνικό και το διεθνές ακροατήριο έχουν ενώπιόν τους, κατά την ύστερη άποψη του πρωθυπουργού, τους θεμελιωτές και στυλοβάτες του δημόσιου χώρου αλλά και τους πλειοδότες της αγοράς. Διάκριση, ομολογουμένως, μη απόλυτη, γιατί και ο δημόσιος χώρος περικλείει στοιχεία της αγοράς και η αγορά περιλαμβάνει στοιχεία του δημόσιου χώρου.

Αντιθέτως, απολυτότητα χαρακτηρίζει τη διάκριση μεταξύ υπεράσπισης των συμφερόντων των πολλών και υπεράσπισης των συμφερόντων των ολίγων. Εδώ η διάκριση εκτός από απόλυτη υπήρξε και εμφανέστατη.

Ας ακολουθήσουμε τις σκέψεις και τους λόγους του προέδρου της κυβέρνησης:

Το πιο σκοτεινό δίκτυο εξουσίας της μεταπολιτευτικής περιόδου, το δίκτυο εξουσίας που οικοδόμησαν οι καναλάρχες μαζί με τις τράπεζες και τα δικά σας κόμματα

Εδώ όμως προσοχή. Το εσωτερικό πανίσχυρο αυτό μέτωπο προφανώς βρίσκεται σε αμηχανία και υποχώρηση μετά τη διαδικασία τηλεοπτικών αδειοδοτήσεων, εξακολουθεί όμως και απολαμβάνει την πλήρη στήριξη της κατεστημένης πάντα οικονομικής ολιγαρχίας.

Ο προοδευτικός πολιτειολόγος H. Heller, ερμηνεύοντας τα προβλήματα του δημοκρατικού κράτους δικαίου, γράφει στα «Μαθήματα Πολιτειολογίας»: «Οι έμμεσες και ανώνυμες πολιτικές επιρροές της διευθύνουσας οικονομικής ολιγαρχίας δεν αντέχουν ενδεχομένως στη διάρκεια.

Μπορούν όμως να απειλούν και να επηρεάζουν σταθερά τις διαθέσεις του δημοκρατικά ελεγχόμενου νομοθέτη. Αυτή η εκκωφαντική διάσταση και ένταση μεταξύ πολιτικής και κοινωνικοοικονομικής εξουσίας δημιουργεί κατάσταση τη διάρκεια της οποίας ουδείς μπορεί να προβλέψει.

Η κρατική εξουσία θα αποκτήσει, μέσω θεμελιακών θεσμικών δομών δημοκρατικής ισχύος, δυνατότητα αυτονόμησης απέναντι στην ιδιωτική οικονομική επιρροή ή ο “αγώνας” της πολιτικής ηγεσίας της οικονομικής ολιγαρχίας θα τελεσφορήσει και συνακόλουθα θα ασκήσει επιρροή στον νομοθέτη προς όφελος των συμφερόντων της, ευτελίζοντας το κύρος του».

Και περαιτέρω ο Αλέξης Τσίπρας:

«Το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν ο κατ’ εξοχήν μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας» (παιδιά εργατών, αγροτών, οικονομικά μικρομεσαίων στρωμάτων).

«Αναβάθμισε (η δωρεάν δημόσια εκπαίδευση) τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και κατάργησε στην πράξη πολλά προνόμια των “πορφυρογέννητων”, των κληρονόμων που έχουν ως βασικό εφόδιο όχι τις ικανότητές τους αλλά τα οικονομικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα της οικογένειάς τους, της ταξικής τους θέσης». Τέλος, ως επιστέγασμα «δεν είστε ούτε με την αριστεία που τόσο πολύ προβάλλετε, αλλά είστε με τον ελιτισμό. Αλλο πράγμα η αριστεία και άλλο ο ελιτισμός».

Στους νεότερους χρόνους η πολιτική επιστήμη και η κοινωνιολογία συζήτησαν τις θεωρίες περί ελιτισμού (R. Aron, O. Stammer, R. Dahrendorf). Ως κορυφαίο ερώτημα και πρόβλημα αναδεικνύεται η σχέση ελιτισμού και δημοκρατίας.

Δημοκρατία είναι τελικά το στοίχημα ότι ο ελιτισμός δεν θα καταλάβει την πολιτική εξουσία; Και αν ακόμα «υποβαθμιστεί» η ένταση στις σχέσεις μεταξύ δημοκρατίας και ελιτισμού, παραμένει, εκτός αμφιβολίας, το ερώτημα για τις σχέσεις μεταξύ ελιτισμού και οικονομικών κέντρων ισχύος και επιβολής. Ο ελιτισμός στους θεσμούς της πολιτικής, της οικονομίας, της κοινωνίας και της καταστολής σχηματίζει ολοκληρωμένο σύστημα εξουσίας απέναντι στη λαϊκή κυριαρχία; Το ερώτημα, επίκαιρο όσο ποτέ.

Η συζήτηση για το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών είναι προφανές ότι «μετακινείται» και εντάσσεται στην ευρύτερη προβληματική για το πολυπολιτισμικό σχολείο και την πολυπολιτισμική κοινωνία, μετά την ενσωμάτωση προσφύγων και μεταναστών.

Δίνουμε τον λόγο πάλι στον πρωθυπουργό: «Σεβόμαστε την εκκλησία. Αναγνωρίζουμε την αδιαμφισβήτητη παρουσία της στη συνείδηση του λαού μας μέσα στο διάβα της ιστορίας του. Συζητούμε όμως μαζί σε πνεύμα σεβασμού αλλά διακριτών ρόλων. Η συνεννόησή μας εδράζεται για μας στην αρχή της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, όχι των ανθρώπων αλλά του κράτους ως θεσμού».

Η πολυγραφότατη και πολυομιλούσα ηγεσία της Εκκλησίας συμφωνεί με τη θρησκευτική ουδετερότητα του θεσμικού κράτους, επομένως και της δημόσιας παιδείας, επομένως και του προσδιορισμού του περιεχομένου της με μοναδικό κριτήριο την ουδετερότητα, την κοσμικότητα και το ανεξίθρησκο; Η σιωπή από την πλευρά αυτή είναι όντως αξιοπαρατήρητη.

Στην κοινοβουλευτική συζήτηση όμως στις 28.9.2016 θα επανέλθουμε. Θέματα; Πανεπιστήμιο και συμβούλια ιδρύματος (οι «αρχοντοχωριάτες»), Πανεπιστήμιο και κοινωνικοπολιτικοί αγώνες, Εκκλησία και ιστορία.

*καθηγητής της πολιτικής κοινωνιολογίας, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου