Σε μια συνέντευξη με ιδιαίτερο συμβολισμό στο τουρκικό πρακτορείο Anadolu, ο νέος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, χαρακτήρισε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «αξιόπιστο και απίστευτο ηγέτη» εντός της Συμμαχίας, υπογραμμίζοντας τον σεβασμό που απολαμβάνει από τους εταίρους του. Η δήλωση αυτή, αν και δεν προκάλεσε επίσημες αντιδράσεις, επιβεβαιώνει μια ευρύτερη γεωπολιτική μετατόπιση: την εμπέδωση της Τουρκίας ως ανεξάρτητου και υπολογίσιμου δρώντος στην παγκόσμια σκηνή, με τη Δύση να προσαρμόζει σταδιακά τη στάση της από τον αποκλεισμό στον πραγματισμό.
Η διεθνολογική ανάγνωση της συγκυρίας καταδεικνύει ότι ο Ερντογάν επιχειρεί να οικοδομήσει μια πολυεπίπεδη στρατηγική επιρροής, η οποία δεν περιορίζεται στη σκληρή ισχύ, αλλά επενδύει σε επιλεκτικές συνεργασίες, διαμεσολαβητικούς ρόλους και αναβάθμιση της γεωοικονομικής παρουσίας της Τουρκίας. Από τη μεσολάβηση στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας έως τη στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη και την επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία, η Αγκυρα επιδιώκει να εδραιωθεί ως διαμεσολαβητής ισχύος (power broker) σε κομβικά μέτωπα της διεθνούς πολιτικής.
Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η σταδιακή επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με τη Δύση, όπως μαρτυρούν οι επαφές με κορυφαίους Ευρωπαίους ηγέτες και η συζήτηση για άρση των εξαγωγικών περιορισμών σε στρατιωτικό εξοπλισμό, με πιο χαρακτηριστική την πρόθεση της Γερμανίας να εξετάσει την πώληση Eurofighter. Το ΝΑΤΟ, παρά τις διαφωνίες του παρελθόντος, φαίνεται να αναγνωρίζει πλέον την τουρκική αμυντική βιομηχανία ως κρίσιμο συντελεστή στην αρχιτεκτονική ασφαλείας της Συμμαχίας, σε μια περίοδο που η ευρωπαϊκή αυτονομία παραμένει περιορισμένη.
Από διεθνολογική σκοπιά, η νέα θέση της Τουρκίας διαμορφώνεται εντός ενός συστήματος πολλαπλών ισορροπιών και εύκαμπτων συμμαχιών. Η Αγκυρα αξιοποιεί το θεσμικό της βάρος στο ΝΑΤΟ, την εγγύτητά της με τη Ρωσία και τις αναδυόμενες σχέσεις με το Ισραήλ και τα κράτη του Κόλπου προκειμένου να εδραιώσει τη θέση της ως σταθερά ανεξάρτητος, αλλά αναγκαίος εταίρος. Ο ρόλος της στις διαπραγματεύσεις για τη Συρία, η εσωτερική αποκλιμάκωση με το PKK, καθώς και η προσδοκία για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις εντάσσονται σε μια στρατηγική εξισορρόπησης μεταξύ διεθνών συσχετισμών και εσωτερικής νομιμοποίησης.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα καλείται να επαναξιολογήσει τη στρατηγική της απέναντι στην Τουρκία, καθώς η διεθνής θέση του Ερντογάν φαίνεται να αποκαθίσταται με ρυθμούς ταχύτερους απ’ ό,τι αναμενόταν. Η επί του παρόντος «ηρεμία» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, όπως επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου πρέσβη στην Αθήνα Τσαγατάι Ερτζιγές, δεν προκύπτει από θεμελιώδη μεταβολή των τουρκικών διεκδικήσεων, αλλά μάλλον από μια προσωρινή τακτική επιλογή της Αγκυρας, που αποσκοπεί στην αποφυγή νέων μετώπων εν όψει ευρύτερων γεωστρατηγικών επιδιώξεων.
Η γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας από τη Δύση, σε συνδυασμό με την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ενδέχεται να μεταβάλει εκ νέου το πλαίσιο στήριξης προς την Αγκυρα εντός του ΝΑΤΟ και να προκαλέσει αναθεώρηση στρατηγικών προσεγγίσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Για την Αθήνα, αυτό σημαίνει πως η προτεραιότητα πρέπει να είναι η ενίσχυση της θεσμικής θωράκισης των ελληνικών θέσεων εντός Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, η διατήρηση της στρατηγικής συνεργασίας με χώρες όπως η Γαλλία, το Ισραήλ και η Αίγυπτος, καθώς και η διαρκής ανάδειξη της αρχής του διεθνούς δικαίου ως θεμέλιου σταθερότητας.
Η επανεμφάνιση της Τουρκίας ως γεωπολιτικού «ρυθμιστή» δεν αναιρεί τους ανταγωνισμούς, αλλά επαναπροσδιορίζει το πεδίο τους. Το στοίχημα για την Ελλάδα είναι να μετατρέψει τη συγκυριακή στασιμότητα σε ευκαιρία θεσμικής ενίσχυσης, γεωοικονομικής διαφοροποίησης και εξωτερικής πολιτικής με στρατηγικό βάθος. Διότι η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή διαμορφώνεται όχι μόνο από τις δηλώσεις των ηγετών, αλλά κυρίως από την ικανότητα των κρατών να προσαρμόζονται στον μεταβαλλόμενο διεθνή περίγυρο, χωρίς να χάνουν την πυξίδα των εθνικών συμφερόντων.
*Αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας