Αυτό που οι ιστορικοί αποκαλούν «οικονομική επανάσταση» του 1694-1698 δεν ήταν τίποτε άλλο από την κυριαρχία της εξουσίας από το ολιγαρχικό ιδιωτικό συμφέρον και η σταδιακή ελάττωση –ώς την τελική υποταγή– των θεσμών της κυβέρνησης σε αυτή την ολιγαρχία. Στα μέσα του 18ου αιώνα έλεγαν ότι οι τρεις πυλώνες της βρετανικής κυριαρχίας ήταν η Τράπεζα, η Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών και το υπουργείο των Οικονομικών. Από αυτούς τους τρεις πυλώνες, οι δύο ανήκαν σε ιδιώτες, και το υπουργείο των Οικονομικών σε σύμπραξη με το Θησαυροφυλάκιο ήταν στην πραγματικότητα μια πέμπτη φάλαγγα που ελεγχόταν από την ολιγαρχία, χωρίς καμία σχέση με τους θεσμούς του κράτους.
Αυτό που διαδραματιζόταν στο Λονδίνο μετά το 1688 δεν ήταν μια επανάσταση που γεννήθηκε από τα κάτω, αλλά η κατάληψη της εξουσίας από αλλοδαπούς, φαινομενικά από τους Ολλανδούς, αλλά στην πραγματικότητα από το ολλανδικό-βενετσιάνικο σύστημα της Αυτοκρατορίας.
Ιδρυτής της Τράπεζας της Αγγλίας ήταν ο William Paterson(1), που κατοικούσε στην Ολλανδία του William III, ο οποίος είχε δραστηριοποιηθεί ενεργά στην πραγματοποίηση της ολλανδικής εισβολής στην Αγγλία. Ο πρώτος διοικητής και ο πρώτος υποδιοικητής της Τράπεζας ήταν μέλη του δικαστηρίου που είχε απαλλάξει τον λόρδο Shaftesbury από την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ο βασικός εκπρόσωπος της Τράπεζας στην κυβέρνηση ήταν ο λόρδος Halifax, ο ίδιος που καλωσόρισε τον William της Οράγγης με την αποβίβαση του ολλανδικού στόλου στην Αγγλία.
Ο Charles Montagu(2) έγινε υπουργός Οικονομικών το 1692 και υπουργός Θησαυροφυλακίου το 1694 και είχε προωθήσει τα μεγάλα δάνεια της κυβέρνησης που αποτέλεσαν τη βάση για το μόνιμο εθνικό χρέος· χρέος που ελεγχόταν από την Τράπεζα. Λίγα χρόνια μετά, το 1707, διορίστηκε Βρετανός πρεσβευτής στη Βενετία, αλλά το 1714 ξαναδιορίστηκε υπουργός Οικονομικών μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Γεώργιο τον Α', που ελεγχόταν από τον οίκο του Ανόβερου. Η Τράπεζα της Αγγλίας είχε ξεπεράσει σε όρους εξουσίας την Wisselbank. Η δημιουργία της Τράπεζας της Αγγλίας ήταν μια καθοριστική στιγμή για την ανάδυση της σύγχρονης ιδιωτικής Κεντρικής Τραπεζικής, που οφείλεται κυρίως στη σχέση της Τράπεζας με τη βρετανική πολιτεία. Ετσι, στο Λονδίνο η οικονομική ολιγαρχία αποτελούσε ουσιαστικά την κυβέρνηση. Η Βουλή, το Ανακτοβούλιο ακόμα και η Εκκλησία της Αγγλίας είχαν απορροφηθεί από μια ολιγαρχική οντότητα, ενώ το κάθε μέλος είχε μια διαφορετική λειτουργία. Ακόμα και μέχρι σήμερα δεν υφίσταται μια βρετανική «κυβέρνηση» με βάση έναν νόμιμο τρόπο. Υπάρχει βασικά μια ολιγαρχία, μαζί με ό,τι έχει απομείνει από μια αυτοκρατορία.
Το 1697 η Βουλή πέρασε μια σειρά νόμων που έδιναν στην Τράπεζα της Αγγλίας το αποκλειστικό μονοπώλιο για κάθε τραπεζική εργασία στην Αγγλία. Το 1707 η Τράπεζα ανέλαβε τη διαχείριση του εθνικού χρέους, που τότε ανερχόταν σε 7 εκατ. στερλίνες. Το 1742 η Τράπεζα απέκτησε την αποκλειστικότητα έκδοσης χαρτονομίσματος, με ισχύ σε όλη την επικράτεια. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελούσε μια κανονική λειτουργία της οικονομίας, αλλά η απόδοση της διαχείρισης της οικονομίας (μέσω της Τράπεζας) σε μια οικονομική ολιγαρχία.
Σημειώσεις
1. William Paterson 1658-1719. Σκοτσέζος έμπορος και τραπεζίτης. Βασικό μέλος της Τράπεζας της Αγγλίας.
2. Charles Montagu 1661-1715. 1ος κόμης του Χάλιφαξ. Αγγλος πολιτικός και ποιητής, πρώτος λόρδος του Θησαυροφυλακίου.
*Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας