Εφιαλτικό, δυστοπικό και μάλλον «απίθανο» σενάριο λανσάρει ο πλουσιότερος τεχνοφεουδάρχης του πλανήτη. Οραμά του, όραμα δηλαδή αυτού του μανιακού τεχνοκαπιταλισμού -με τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ)- δεν είναι ακριβώς η «κατάργηση» του ανθρώπινου είδους (μην ξεγελιέστε, συνέχεια παιδιά φέρνει στον κόσμο ο Mασκ).
Απλά έχει συμβεί το εξής: η χρήση της μηχανικής μάθησης και της ΤΝ, η ορμή της τεχνολογικής καινοτομίας, η εξάπλωση της ρομποτικής και του αυτοματισμού είναι εκείνες οι παράμετροι που επιταχύνουν την απαξίωση του ανθρώπινου εργατικού κόστους στα νέα παραγωγικά μοντέλα του σημειοκαπιταλισμού και της πλατφόρμας (gig economy).
Ο Mασκ δεν προειδοποιεί για την αντικατάσταση ανθρώπου από cyborg και ανδροειδή (androids) - προειδοποιεί γι’ αυτό που κατά βάθος είναι το κρυμμένο συγκριτικό πλεονέκτημα της ολιγομελούς «τάξης» του (Μπέζος, Ζούκερμπεργκ, Aλτμαν κ.ά.): η μείωση του μισθολογικού κόστους που επιφέρει το ανθρώπινο χέρι και το μυαλό.
Το φιλοσοφικό ζήτημα περί «μηχανής και ανθρώπου» έρχεται δεύτερο στην παρούσα συγκυρία (άλλωστε αφθονούν οι μελέτες και οι ακαδημαϊκές συζητήσεις για την αντικατάσταση του νου από τον τεχνητό νου).
Από τη στιγμή που το smartphone έγινε προέκταση του σώματός μας, από τη στιγμή που η υπερδικτύωση και η υπερ-συνδεσιμότητα αγγίζουν τα όρια του εθισμού, το ανθρώπινο υποκείμενο έχει ήδη «αντικειμενοποιηθεί» από τις μηχανές και τους αλγόριθμους.
Πέραν της αλλοτρίωσης και του φετιχισμού, πέραν των γνωστών συνδρόμων εξάρτησης από την τεχνολογία, ο άνθρωπος-εργάτης χάνει έδαφος ως «παραγωγικός συντελεστής», ως «κεφάλαιο».
Και ο Mασκ έθεσε τον ορίζοντα του 2040, φυσικά υπερβάλλοντας για την επικράτηση των ρομπότ, γνωρίζοντας εκ των προτέρων την κλιμάκωση των αποτελεσμάτων και των προσομοιώσεων που ήδη τρέχουν πάνω ακριβώς σε αυτό που αποκαλείται «εργασιακή απόδοση».
Είχα γράψει πρόσφατα («Η χαμένη άλγεβρα της ωφελιμότητας») ότι αυτός ο τεχνοφουτουριστικός οπτιμισμός στη ρητορική του Mασκ, αλλά και μερικών άλλων, δεν είναι ζήτημα λειτουργικής αποκατάστασης του ιδεολογικού μοντέλου των ορθολογικών προσδοκιών στην αγορά, λόγω τεχνολογικού άλματος.
Είναι κάτι βαθύτερο: αφορά ουσιαστικά «το πρόβλημα της συμφιλίωσης» των διοικητικών αποφάσεων του κεφαλαίου απέναντι στην ανθρώπινη και τεχνητή εργασία.
Π.χ. πέρυσι η Τesla ανακοίνωσε ότι θα απολύσει 14-20 χιλιάδες εργαζόμενους (έχει 140 χιλιάδες) και ο Mασκ επικαλέστηκε ότι έφταιγαν η διαφήμιση και το marketing για την πτώση της ζήτησης. Δείτε όμως την πραγματικότητα: η Tesla παρέδωσε 386.810 ηλεκτρικά οχήματα τους πρώτους 3 μήνες του 2024, δηλαδή κατά 8,5% λιγότερα συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2023.
Σε όρους μαθηματικής λογικής: πέφτει ο τζίρος (άρα και η προσδοκία του κέρδους θα υποχωρήσει) κατά 8,5%. Και ο «αλγόριθμος» περικοπών του Mασκ λειτουργεί όπως και με την αποστολή του στην κυβέρνηση Τραμπ: απολύουμε το διπλάσιο ποσοστό (άνω του 15%) από το προσωπικό.
Οπως έγραψαν πέρυσι οι χρηματιστηριακοί αναλυτές: «Οι σαρωτικές απολύσεις, που ισοδυναμούν με μείωση της παραγωγικής δυναμικότητας της εταιρείας, μαρτυρούν ότι η μείωση των πωλήσεων οφείλεται σε αποδυνάμωση της ζήτησης και όχι της προσφοράς μοντέλων».
Το εμπόρευμα θα γίνει φτηνότερο -ανακοίνωσε τότε ο Mασκ- αλλά θα γίνουν και λιγότεροι οι εργαζόμενοι.
Και επειδή «μεσολαβεί» η ανάγκη για παραγωγική αφοσίωση ώστε να μη δημιουργηθεί πτώση της προσδοκίας για κέρδος, έρχεται σήμερα ο Mασκ να προειδοποιήσει όχι για νέες απολύσεις αλλά για επικράτηση των ρομπότ (και φυσικά εννοεί στην εργασία περισσότερο από ό,τι στην καθημερινότητά μας).
Οι Mασκ των εκατοντάδων δισ. χάρτινου πλούτου χρησιμοποιούν μια ρητορική πλήρως συντεταγμένη με το περίφημο mathiness (μαθηματική κατάχρηση και επιτήδευση), όπως έγραψε στην American Economic Review το 2015 o Paul Romer.
Η ελίτ της Silicon Valley και της Wall Street -με τα δυσθεώρητα ύψη των αποτιμήσεών τους συγκριτικά με το εργατικό δυναμικό απασχόλησης και το ύψος των μισθών που δίνουν- έχουν το δικό τους διανοητικό σχέδιο εμφύτευσης ενός και μόνο οικονομικού υποδείγματος στην αγορά: της ολοένα και φτηνότερης συνεχούς «ρομποτικής» παραγωγής, αλλά και της μονίμως αυξανόμενης «ανθρώπινης» ζήτησης.
Αγνοούν εσκεμμένα και μυωπικά ότι όταν τα κέρδη και οι χρηματιστικές αποτιμήσεις εκτοξεύονται σε σχέση με τον μισθό και τα έσοδα των μικρομεσαίων, τα ρομπότ που θα παράγουν εμπόρευμα δεν θα είναι (ίσως) έτοιμα να το αγοράζουν κιόλας (αντί ημών των κοινών θνητών).
Και εμείς οι θνητοί άραγε; Θα έχει μείνει απόθεμα αγοραστικής δύναμης και διαθέσιμο εισόδημα για να ψωνίζουμε τα hi tech αγαθά; Ή μήπως θα έχουμε χαθεί εντός της μέχρι τώρα εξοντωτικής υπερσυσσώρευσης όπου όσοι πρόλαβαν «δούλεψαν» και «μάζεψαν» πλούτο;
Διότι το μείζον ερώτημα όταν με το καλό τα cyborgs/androids εργάζονται για εμάς χωρίς εμάς θα είναι κάπως μπερδεμένο: πώς θα πληρώνονται όσοι δεν θα έχουν ούτε δουλειά ούτε απόθεμα;
Μήπως θα τους αποσπάται ξανά και ξανά υπεραξία από όσους θα κατέχουν τα ρομπότ και από όσους μάζεψαν αποθέματα πλούτου;
Ο κύριος Mασκ και η ομήγυρή του δεν μας λύνουν ποτέ αυτή την απορία (ούτε φυσικά και οι εκπρόσωποί τους στην εξουσία)…
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας