Απέφυγα να αναρτήσω στη FB σελίδα μου, όπως κάνω συνήθως, ένα άρθρο που είχα δημοσιεύσει πριν από δέκα μέρες ασκώντας κριτική στη Ν.Δ. Ο λόγος είναι ότι φοβήθηκα μην κατηγοριοποιηθώ ως «αντι-Ν.Δ.», από νεοδημοκράτες και από άλλες κομματικές οπτικές.
«Είμαι αντι-Ν.Δ.» σημαίνει ότι είμαι αντίθετος σε οποιοδήποτε κοινωνικό-πολιτικό περιεχόμενο βγει από το στόμα οποιουδήποτε νεοδημοκράτη, εντός ή εκτός της Βουλής, πολιτικού ή απλού πολίτη. Μιλάμε για προκατάληψη σε σημείο δαιμονοποίησης.
Δεν είμαι «αντι-Ν.Δ.», όπως δεν είμαι «αντι-ΠΑΣΟΚ» ή «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» γιατί θεωρώ αντιδημοκρατικές τις απόλυτες τοποθετήσεις που αποκλείουν κάθε δυνατότητα πολιτικού διαλόγου.
Μια απάντηση είναι η εξώθηση στα «λογικά» άκρα: «Καλά, δεν είσαι εκ των προτέρων αντίθετος σε τίποτα; Δεν είσαι, ας πούμε, αντιναζί;». Προφανώς και είμαι, αλλά προφανώς δεν είναι το ίδιο πράγμα. Η ακραία πόλωση έχει φτάσει σε σημείο δαιμονοποίησης του πολιτικού Αλλου. Το «αριστερός» έχει καταντήσει βρισιά για πολλούς, πολιτικούς, πολίτες και δημοσιογράφους. Οπως και το «νεοδημοκράτης» ή δεξιός.
Οποιος δηλώνει «είμαι αντι-Χ» διαμορφώνει μια δισδιάστατη γεωγραφία: από τη μια θέση βρίσκεται ο ίδιος και από την άλλη το «Χ» στο οποίο αντιτίθεται. Η γεωγραφία αυτή προσδιορίζει ένα πεδίο μάχης. Η διαμάχη εδώ δεν είναι διαφωνία. Δεν μιλάμε για μεταφορικό λόγο του τύπου «διάλογος ως μάχη». Δεν υπάρχει διάλογος. Συνεχίζουμε και μεταπολιτευτικά μια μακριά, αυτοκαταστροφική παράδοση μη διαλόγου. Από τα ξεχωριστά για νεοδημοκράτες και ΠΑΣΟΚτζήδες καφενεία της δεκαετία του ’80, μέχρι τις σημερινές φούσκες φίλτρων ή θαλάμους ηχούς στα ΜΚΔ.
Αυτή η δυαδική γεωγραφία εκφράζει έναν σωρό παράλληλους δυϊσμούς, όπως καλό-κακό, φως-σκοτάδι, αλήθεια-ψέμα κ.λπ., και εγώ, ο ομιλητής, στέκομαι πάντα στη «σωστή» πλευρά της δικής μου ιστορίας. Η δαιμονοποίηση βασίζεται στην αυτοδικαίωση.
Ετσι, κατακερματισμένη σε χαρακώματα, η δημόσια σφαίρα στήνεται, όχι ως δημόσιος διάλογος, αλλά ως πεδίο μάχης μεταξύ δαιμονοποιημένων αντιπάλων: αριστερών και δεξιών, αριστερών και πιο αριστερών, δεξιών και πιο δεξιών, συστημικών και αντισυστημικών, συναισθηματικών και ορθολογικών, οργισμένων και πραγματιστών, ψεκασμένων και φωτισμένων.
Ενα βασικό χαρακτηριστικό της δημόσιας σφαίρας ως πεδίου μάχης είναι ότι σε κλίμα πολιτικού εξτρεμισμού, η συζήτηση για κυβερνήσεις συνεργασίας καθίσταται σχεδόν αδύνατη.
Ενα ακόμα χαρακτηριστικό είναι πως όποιος πάρει θέση θεωρείται εξ ορισμού στρατευμένος. Ανήκει, υποχρεωτικά, σε κάποιο στρατόπεδο. Διαφορετικά, δεν έχει θέση, δεν μιλά. Είναι «άμαχος», «γυναικόπαιδο», και το μόνο που μπορεί να «κάνει», είναι να αποτελέσει, παθητικά, αντικείμενο εκμετάλλευσης -συνήθως μέσω της εργαλειοποιημένης αναπαράστασής του- και από τις δύο πλευρές που μάχονται για το υποτιθέμενο καλό του.
Παίρνοντας θέση, ασκώντας κριτική σε ένα κόμμα, κατηγοριοποιείσαι αυτόματα ως εχθρός αυτού του κόμματος και άρα υπέρμαχος κάποιου άλλου. Οσοι βλέπουν έτσι τη δημόσια σφαίρα, είναι δύσκολο να πιστέψουν ότι κάποιος μπορεί να τη βλέπει αλλιώς - ότι μπορεί σήμερα να ασκεί κριτική σε ένα κόμμα και αύριο σε ένα άλλο, ακόμη και σε εκείνο που σκέφτεται να ψηφίσει. Εξηγώντας το απλά εντείνεις την καχυποψία. Αν παίρνεις θέση χωρίς να δηλώνεις στρατόπεδο, γίνεσαι ακόμα πιο επικίνδυνος: προφανώς έχεις στρατόπεδο αλλά το κρύβεις. Σαν διπλός πράκτορας.
Η «πλάκα» είναι ότι το ίδιο θα συμβεί αν ασκήσεις κριτική σε κάποιο ή κάποια κόμματα αλλά όχι σε όλα. Ο δημοσιογράφος Χρήστος Κώνστας στην κριτική που άσκησε στη FB σελίδα του, σε «Ομάδα Αλήθειας» και Ν.Δ., αναφέρθηκε σε αντίστοιχα εγχειρήματα του ΣΥΡΙΖΑ. Το αποτέλεσμα; Δέχτηκε κριτική ότι, αφού δεν συμπεριέλαβε στην κριτική του και το ΠΑΣΟΚ, προφανώς μεροληπτεί υπέρ του και άρα είναι ΠΑΣΟΚ! Αυτή είναι η «λογική» της δημόσιας σφαίρας ως πεδίου μάχης.
Τρίτο χαρακτηριστικό: Οι στρατευμένοι περιχαρακώνονται τόσο βαθιά, όπου δεν υπάρχει πλέον σχεδόν καμία συνθήκη, επιχείρημα, λάθος ή έγκλημα που να μπορεί να τους μετακινήσει από τις θέσεις τους. Γίνονται ικανοί να δικαιολογήσουν οτιδήποτε αρκεί να είναι υπέρ της πλευράς τους. Ετσι δικαιολογούν κάποιοι νεοδημοκράτες την «Ομάδα Αλήθειας», έτσι και κάποιοι αριστεροί αντίστοιχα εγχειρήματα της πλευράς τους. Τέταρτο: Οι στρατευμένοι -πολιτικοί, πολίτες, δημοσιογράφοι- αδυνατούν να αξιολογήσουν αντικειμενικά οτιδήποτε προέρχεται από αντίπαλο κόμμα.
Ο φόβος μου βασίστηκε στο ότι δεν ήθελα να μου αποδοθεί μια ταμπέλα που όχι μόνο δεν με εκφράζει, αλλά σημαίνει κάτι εντελώς αντίθετο από αυτό που επιδιώκω: να συμμετέχω στον δημόσιο πολιτικό διάλογο.
Μη αναρτώντας το άρθρο στη FB σελίδα μου όμως, κατέστησα τον εαυτό μου θύμα της κυρίαρχης αντίληψης της δημόσιας σφαίρας, συμβάλλοντας στη στήριξή της. Ο λόγος που ξεκίνησα να γράφω είναι ακριβώς για να εναντιωθώ σε τέτοιες τάσεις. Οχι σε κάποιο κόμμα. Οπότε δεν θα σιωπήσω.
*Κοινωνικός ανθρωπολόγος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας