Αντισυστημισμός ή αντικομφορμισμός;

Τι είναι όμως ο αντισυστημισμός και ποιος είναι ή μπορεί να είναι αντισυστημικός στην αλλόφρονα εποχή μας; Για να απαντήσει κανείς, η ευκολότερη οδός είναι να δει πώς λειτουργεί ή προσπαθεί να λειτουργήσει το παρόν πολιτικό σύστημα στη Δύση. Η σύλληψη δύο ανηλίκων που πουλούσαν κροτίδες γίνεται πρωτοσέλιδο στις ειδήσεις, ενώ το φορτίο ενός τρένου που ανατίναξε 57 ψυχές παραμένει κρυφό 2 χρόνια μετά, γιατί… δεν «πρέπει να το μάθουν όλοι»; Η πέρα ώς πέρα αναμενόμενη πρόταση δυσπιστίας, μοναδική δικλίδα προστασίας του πολίτη της δυτικής δημοκρατίας, απορρίφθηκε από μια κυβέρνηση μειοψηφίας (ακόμα και στις δημοσκοπήσεις) εντός 3 ημερών. Περίπου δηλαδή τις μισές που χρειάστηκε ο δύσπιστος Θωμάς για να πειστεί ιδίοις όμμασι ή μάλλον «χείρεσσι» πως ο Ιησούς όντως αναστήθηκε. 

Και, για να αφήσουμε τα δικά μας που δεν τελειώνουν, ας θυμηθούμε την εκτυφλωτικά ανοϊκή κλινική εικόνα του πρώην προέδρου της Αμερικής, που όμως δεν τον εμπόδισε να φιλοξενηθεί στον λευκό οίκο για κάμποσα χρόνια. Οι αρχηγοί των συστημικών κομμάτων αναψοκοκκινίζουν κραυγάζοντας στο κοινοβούλιο, αλλά ευφραίνονται όταν η ελίτ τούς εμπιστεύεται τα γκέμια της εξουσίας. Η εποχή Ομπάμα εγκαινίασε την προσδοκία μιας λιγότερο ταξικής και νεοφιλελεύθερης Αμερικής, εστιαζόμενη όμως σε woke αναζητήσεις, παρά στα ταξικά ζητήματα, με αποτέλεσμα την απογοήτευση μεγάλης μερίδας πολιτών που περίμεναν κάτι χειροπιαστό. Παράλληλα, τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της Ευρώπης μέθυσαν με το ελιξίριο του Λούτβιχ φον Μίζες (σημασιολογικό το όνομα;) και, θυμίζοντας κάπως τις τελευταίες γραμμές των ζώων της φάρμας, μετατράπηκαν σε ζηλωτές του νεοφιλελευθερισμού.

Το λογικό αποτέλεσμα είναι να ριζώσουν ακόμα και στον σκεπτόμενο πολίτη της Δύσης την πανάρχαια αντίληψη τού «όλοι ίδιοι είναι». Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία για την απόλυτα δικαιολογημένη αγανάκτηση και δυσπιστία των πολιτών στο κυνικό μόρφωμα της δυτικής μεταδημοκρατίας, που αρχίζει να μοιάζει ατταβιστικά στην παλιά καλή ολιγαρχία. Οποια κι αν είναι τα βαθύτερα αίτια που κάποιος μισεί το δυτικό πολιτικό σύστημα, οι αφορμές είναι άφθονες και πηγάζουν από την εγγενή υποκρισία του, που δυστυχώς δεν υποχωρεί μπροστά σε καμιά ηθική, υποδυόμενο τον θεματοφύλακα της δημοκρατίας.

Στον αντίποδα θα βρει κανείς μια πανστρατιά φιλοσόφων, ψυχολόγων, επικοινωνιολόγων και άλλων -όγων, που επιχειρηματολογούν πως το άπλετο φως και η πλήρης και αμερόληπτη διαφάνεια αποκαλύπτουν τις σκληρές πτυχές της εξουσίας σε ανθρώπους χωρίς άμυνες, ανάλογη γνώση και ωριμότητα, εκλύοντας μια μηδενιστική θύελλα που παρασέρνει πολίτες και κοινωνίες στο αβέβαιο.

Είναι όμως πραγματικά ο αντισυστημισμός αντικομφορμισμός; Ορος ξεχασμένος στην κανονικότητα της εποχής μας, έγινε σημαία από τη διάσημη ταινία του Μπερτολούτσι. Ο κονφορμίστας απολαμβάνει τις θωπείες του καθεστώτος, αφού προδίδει κατ’ επανάληψη τις αξίες του, για να έχει μια «κανονική» ζωή. Αυτή τη συμπεριφορά ο Μπερτολούτσι κι ο Μοράβια την παρουσίασαν ως ψυχολογία του φασισμού και αναντίρρητα η σύνδεση τότε ήταν ολοφάνερη. Σήμερα, όμως, η διακριτική συστημικότητα μασκαρεύτηκε την προάσπιση της δυτικής δημοκρατίας κι ας μετέτρεψε αυτή το ΝΑΤΟ σε αμυντικό (!) οργανισμό, βάφτισε την οικολογική καταστροφή ως πράσινη ανάπτυξη και χειραγωγεί μια ταξικά εκφυλισμένη δικαιοσύνη. Η κανονικότητα ως μονόδρομος δεν προβάλλεται απλά, ηρωοποιείται με μεγαλόστομους τίτλους στα όρια της κωμικότητας και του αναλφαβητισμού: «ομάδα αλήθειας» και ellinika hoaxes (προφανώς πιο… original από τα λοιπά hoaxes). Εχει λησμονηθεί η σύνδεση του φασισμού με το μίσθαρνο βόλεμα και την επικοινωνιακή διαπόμπευση ή απλά οι συστημικοί την παραβλέπουν; Και πόσο δημοκρατικό είναι να ονομάζει η μειοψηφία «ψεκασμένους» την πλειοψηφία;

Κι ο αντισυστημικός, όμως, σήμερα δεν έχει και πολύ σχέση με την εικόνα του αγωνιστή αντικομφορμιστή. Αριστερά και δεξιά έχουν αλληλοεπικαλυπτόμενες απόψεις περί αντισυστημισμού. Εύκολα θα συμφωνήσουν σε ετερογενή πολιτικά θέματα καραμανλικοί και παπανδρεϊκοί, ακροδεξιοί και κομμουνιστές, αστυνομικοί και αναρχιστές και πολλοί άλλοι, που, αν βρίσκονταν σε παράλληλες πορείες, μάλλον θα αλληλοπετροβολούνταν παθιασμένα. Ο αντισυστημικός συχνά αναπαράγει εξωφρενικές θεωρίες, γεγονός που εκμεταλλεύονται οι συστημικοί, εξοντώνοντας με κάθε ψέμα και μια αλήθεια. Η ειδοποιός, όμως, διαφορά πολλών αντισυστημικών είναι η εμπιστοσύνη τους σε άλλες μορφές καθεστώτων που έχουν δοκιμαστεί και αποδείχτηκαν σκληρότερα και συστημικότερα από τη σημερινή κανονικότητα. Η υγιής αμφισβήτηση, ίδιον της αυθεντικής δημοκρατίας, παραμερίζεται από τη βεβαιότητα της αναγέννησης σωτήρων παλιού τύπου. Το έργο ξαναπαίχτηκε βέβαια στις δυτικές κοινωνίες. Τα ανθρωπομάνια οργής που πλημμύρισαν τους δρόμους στρέφονται με επιτήδειους επικοινωνιακούς ελιγμούς, προς ασφαλείς για τις ελίτ οδούς, συνήθως στο καταφύγιο του ξεκάθαρου εθνικοφασισμού.

Το όραμα μιας κοινωνίας έστω μερικώς αντικομφορμιστικής έχει θολώσει προ πολλού μπροστά στην παντοδυναμία της κανονικότητας. Ποιο «αντισυστημικό» κόμμα έχει διάθεση να αντιπαρατεθεί στις ελίτ και πόσοι αντισυστημικοί δυτικοί πολίτες είναι πρόθυμοι να εξεγερθούν για παραπάνω από λίγες μέρες; Ο Μπρεχτ διαχρονικά επίκαιρος: Μπορείς πραγματικά να επιβιώσεις λειτουργώντας αντισυστημικά στη σύγχρονη Δύση;

*Καθ. Ιατρικής ΔΠΘ