Το έγκλημα στα Τέμπη και η ποινική διαδικασία στη Βουλή

Η διαδικασία που ακολουθείται στην Βουλή όταν σε ένα έγκλημα εμπλέκεται υπουργός ή υφυπουργός ορίζεται αυστηρά στο Σύνταγμα (άρθρο 86), τον Κανονισμό της Βουλής (άρθρο 156) και τον εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο 3126/2003 (άρθρα 5 και 6). 

Ειδικότερα, η Προανακριτική Επιτροπή αναλαμβάνει τα καθήκοντα του Εισαγγελέα Πρωτοδικών και οφείλει να καταθέσει «πόρισμα», το οποίο και εισάγεται στην Ολομέλεια της Βουλής. Το πόρισμα της Επιτροπής πρέπει να είναι αιτιολογημένο και να περιέχει ιδίως τα πραγματικά περιστατικά και τα αποδεικτικά μέσα που οδηγούν σε αυτά, όπως προέκυψαν κατά την προκαταρκτική εξέταση, την υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών στις εφαρμοζόμενες ποινικές διατάξεις και σαφή πρόταση για την άσκηση ή μη της ποινικής δίωξης. 

Με βάση τα παραπάνω, η πρόταση για έκδοση ενός «τυπικού» πορίσματος από την προανακριτική επιτροπή, χωρίς αυτή να εξετάσει ενδελεχώς το περιεχόμενο της κατηγορίας, είναι ευθέως αντίθετη προς το ισχύον νομικό πλαίσιο για τους ακόλουθους λόγους:

(α) Ένα «τυπικό πόρισμα» δεν είναι καν «πόρισμα». «Πόρισμα» στην γλώσσα μας είναι αυτό που προκύπτει ως συμπέρασμα ύστερα από έρευνα ή μελέτη. Η πρόταση λοιπόν για ουσιαστική κατάργηση του ρόλου της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής βρίσκεται σε ευθεία αντίθεση προς τον κανόνα του άρθρου 86 παρ. 3 Συντ.  

(β) Ο εισαγγελέας πρωτοδικών, τα χρέη του οποίου εκτελεί η προανακριτική επιτροπή, αποτελεί ουσιώδη παράγοντα της ποινικής διαδικασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η επιτροπή της Βουλής δεν δεσμεύεται από τον χαρακτηρισμό των πράξεων στην κατατεθειμένη στην Βουλή δικογραφία. Δικαιούται και υποχρεούται αντίθετα να αξιολογήσει εξ υπαρχής όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και να υπαγάγει τα πραγματικά περιστατικά στις ποινικές διατάξεις που εκείνη κρίνει ότι ζητούν εφαρμογή, αναβαθμίζοντας ενδεχομένως την κατηγορία από πλημμέλημα σε κακούργημα, εφόσον υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για την στοιχειοθέτησή του. 

(γ) Η προανακριτική επιτροπή, ενεργώντας ως εισαγγελέας πρωτοδικών, δικαιούται επίσης να επεκτείνει την κατηγορία και σε άλλα πρόσωπα, τα οποία μπορεί να εμπλέκονται ως ηθικοί αυτουργοί ή συνεργοί στις εγκληματικές πράξεις για τις οποίες κατηγορείται ένα μέλος της Κυβέρνησης.    

(δ) Τέλος, η προανακριτική επιτροπή δικαιούται και υποχρεούται να ερευνήσει τον χαρακτήρα των εγκληματικών πράξεων ως πιθανών υπουργικών αδικημάτων, ως αδικημάτων δηλαδή τα οποία έχουν τελεστεί κατά την άσκηση των καθηκόντων του υπουργού ή υφυπουργού. Μόνο γι’ αυτά είναι αρμόδιο του Ειδικό Δικαστήριο και το πενταμελές δικαστικό Συμβούλιο που προβλέπει το Σύνταγμα. Αν τα σχετικά εγκλήματα δεν τελέστηκαν στο πλαίσιο άσκησης των υπουργικών καθηκόντων, όπως αυτά προκύπτουν από τον νόμο, τότε αρμόδια για την εκδίκασή τους είναι τα κοινά ποινικά δικαστήρια. 

Η τελική απόφαση ανήκει κατά το Σύνταγμα στην Βουλή, μετά την κατάθεση του πορίσματος εκ μέρους της προανακριτικής επιτροπής, και λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών. 

Πριν από το στάδιο αυτό, πριν δηλαδή αποφασίσει η Βουλή, κανένας δεν γνωρίζει τον φυσικό δικαστή του και αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο το έργο της προανακριτικής επιτροπής δεν μπορεί ούτε να υποβαθμιστεί ούτε να παρακαμφθεί. 

*Ομ. Καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ