Κακοί μαθητές ή κακή εκπαιδευτική πολιτική;

Σε λίγες ημέρες θα πραγματοποιηθεί σε 245 ελληνικά σχολεία ο διεθνής διαγωνισμός αξιολόγησης μαθητών και μαθητριών PISA όπως γίνεται κάθε τρία χρόνια. Εχει χυθεί αρκετό μελάνι για τις επιδόσεις των Ελλήνων στον προηγούμενο PISA του 2022. Και θα χυθεί και άλλο όσο πλησιάζουμε στον φετινό διαγωνισμό που τον κάνουν ερευνητικά ιδρύματα υπό την οργάνωση του ΟΟΣΑ.

Τα αποτελέσματα του 2022 έφεραν την Ελλάδα στην 44η θέση ανάμεσα σε 80 χώρες/περιοχές στα μαθηματικά, στην 41η στην κατανόηση κειμένου και στην 44η θέση στις φυσικές επιστήμες. Στην προσπάθεια ερμηνείας αυτών των αποτελεσμάτων η ελληνική αρθρογραφία συμπεριέλαβε και την «Εκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και κατάρτισης για το 2024» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σύμφωνα με την οποία μεγάλο ποσοστό Ελλήνων μαθητών δεν επιτυγχάνει ένα ελάχιστο επίπεδο επάρκειας στα μαθηματικά, στην ανάγνωση και στις φυσικές επιστήμες, ενώ πολύ λίγοι διαθέτουν προηγμένες δεξιότητες.

Στα συμπεράσματά της η έκθεση αναφέρει πως το υψηλό ποσοστό μαθητών με χαμηλές επιδόσεις μεταξύ των προνομιούχων μαθητών, σε συνδυασμό με το χαμηλό ποσοστό μαθητών με υψηλές επιδόσεις, καταδεικνύει διαρθρωτικές προκλήσεις για την ποιότητα και την ισότητα της εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα αυτά είναι πιθανό να αντικατοπτρίζουν, για παράδειγμα, την υποχρηματοδότηση εκπαιδευτικών πολιτικών, τον αντίκτυπο κοινωνικοοικονομικών παραγόντων στις επιδόσεις, την έλλειψη σχολικής αυτονομίας, διάφορες προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή μεθόδων διδασκαλίας βάσει ικανοτήτων και την καθιέρωση μιας νοοτροπίας αξιολόγησης.

Ομως η μέχρι στιγμής επιλεκτική ερμηνεία των παραπάνω ερευνών από κάποια ΜΜΕ επικεντρώνει μόνο στην κυβερνητική καθιέρωση της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών. Ενώ είναι σαφές τόσο από τη Συγκριτική Παιδαγωγική όσο και από τα πορίσματα της Ε.Ε. ότι το θέμα των σχολικών επιδόσεων είναι πολυπαραγοντικό. Εύκολα προκύπτει δε, ότι ο βασικός παράγοντας των «χαμηλών επιδόσεων» είναι η νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική πολιτική («α λα Θάτσερ!») που σήμερα ασκεί ο K. Πιερρακάκης.

Γιατί και η έρευνα της Ε.Ε. εντοπίζει αυτό που γνωρίζουμε καλά διαβάζοντας τον κρατικό προϋπολογισμό του 2025, πως με το 2,66% του ελληνικού ΑΕΠ για την Παιδεία, η Ελλάδα δεν μπορεί να καλύψει τις τεράστιες ελλείψεις της. Οπως σε εκπαιδευτικό προσωπικό από την αρχή της χρονιάς, με τα κενά να παραμένουν μεγάλα στον 5ο μήνα της σχολικής χρονιάς σε «παράλληλες στηρίξεις» (εκπαιδευτικούς για τη στήριξη μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες). Παρά την απαράδεκτη παιδαγωγικά αύξηση του αριθμού μαθητών ανά τμήμα από την κυβέρνηση για να μπαλωθούν τα κενά εκπαιδευτικών.

Οταν λοιπόν η Ελλάδα έχει τη χειρότερη θέση στην Ε.Ε. σε χρηματοδότηση της Παιδείας, πολύ κάτω από τον μέσο όρο του 5% της Ε.Ε. ή το 7% χωρών της Σκανδιναβίας, πόσο επιστημονικό είναι να αποσυνδέουμε αυτό το γεγονός από την 44η θέση της στον PISA; Με σχολεία που έχουν τραγικά προβλήματα κτιριακών υποδομών και με Προγράμματα Σπουδών που είναι από το 2021 αλλά υλοποιούνται με παρωχημένα βιβλία του 2006! Από μια κυβέρνηση που έχει κάνει παντιέρα της τη μονοπρόσωπη και τιμωρητική «αξιολόγηση» των εκπαιδευτικών, χωρίς να έχει αξιολογήσει τα Προγράμματα Σπουδών που φτιάχτηκαν το 2003 και ίσχυαν μέχρι το 2021, ούτε φυσικά τα νεότερα.

Με Προγράμματα Σπουδών που ενισχύουν την παθητική μάθηση, αυτήν της απομνημόνευσης και όχι την ενεργητική μάθηση, της κριτικής σκέψης, της ανάπτυξης των ικανοτήτων της ανάλυσης και της σύνθεσης. Με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς με αμοιβές πείνας που γυρνάνε από πόλη σε πόλη και εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων που πρέπει να πάνε σε πέντε σχολεία της εβδομάδα για να καλύψουν το ωράριό τους. Με ανυπαρξία σχολικών βιβλιοθηκών και επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στα νέα επίδικα (ενδοσχολική βία, εθισμός στο διαδίκτυο κ.ά.). Με μια δευτεροβάθμια εκπαίδευση προσανατολισμένη στην απομνημόνευση, με στόχο τις πανελλαδικές εξετάσεις και όχι την ευρύτερη καλλιέργεια των μαθητών.

Η έκθεση της Ε.Ε. αναφέρει πως η Ελλάδα υστερεί πολύ σε συμμετοχή των παιδιών στην προσχολική εκπαίδευση. Στις ηλικίες 0-3 ετών συμμετέχει το 29,5% των παιδιών της και στις ηλικίες 4-5 το 68,8%, με στοιχεία του 2019 γιατί νεότερα δεν έχει δώσει η χώρα μας, έναντι 92,9% του μ.ό. της Ε.Ε. Η προσχολική εκπαίδευση, που στην Ελλάδα των μισθών πείνας απαιτεί την καταβολή τροφείων από τους γονείς στους παιδικούς σταθμούς, αποτελεί θεμελιώδες μέτρο πρόληψης της σχολικής αποτυχίας και του λειτουργικού αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με τις παιδαγωγικές θεωρίες, η προσχολική ηλικία είναι κρίσιμη για την ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, επηρεάζοντας τη μετέπειτα σχολική πορεία και τη ζωή του.

Ο κατάλογος των ελλειμμάτων της ελληνικής εκπαίδευσης είναι ατελείωτος.

Μια τελευταία παρατήρηση: Πρώτη στο PISA του 2022 αναδείχθηκε η Σιγκαπούρη. Είναι μια χώρα που έχει μέσο όρο καθαρού μισθού των πολιτών της τα 5.000 ευρώ, δηλαδή υπερτετραπλάσιο από τον μέσο ελληνικό μισθό. Προφανώς η στήριξη από την οικογένεια, το πολιτισμικό κεφάλαιο κάθε παιδιού σε αυτή τη χώρα, είναι κατά μέσο όρο μεγαλύτερη από της Ελλάδας, στην οποία πολλά παιδιά δεν έχουν ούτε ένα εξωσχολικό βιβλίο στο σπίτι τους. Ψιλά γράμματα για έναν υπουργό που κυνηγά με ΕΔΕ τους εκπαιδευτικούς για να τους χρεώσει τη διαλυτική πολιτική του.

* Εκπαιδευτικός