Αφορμή γι’ αυτά που γράφω και εσείς διαβάζετε στάθηκαν τρία μείζονα συμβάντα στην κοινωνία μας και ο τρόπος με τον οποίο η πολιτική εξουσία (η κυβερνητική εξουσία πιο συγκεκριμένα) τα διαχειρίστηκε. Ποια είναι αυτά τα συμβάντα; Η πανδημία και η μέθοδος του εγκλεισμού κατά τη διετία 2020-2021. Το έγκλημα των Τεμπών την 28η Φεβρουαρίου 2023 και η μέθοδος απόκρυψης των στοιχείων. Και τέλος, η σεισμική διέγερση που σημειώνεται μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού και η επιστημονική μέθοδος αντιμετώπισης του φαινομένου.
Κατά την άποψή μου στα τρία αυτά συμβάντα συνδέονται τρία «πράγματα»: η επιστήμη, η κοινή γνώμη και η πολιτική. Οι συνδέσεις των τριών αυτών «πραγμάτων» δεν γίνονται με τον ίδιο τρόπο. Και αυτός είναι ο λόγος που μας επιτρέπει να μιλάμε για τρία διαφορετικά μοντέλα πολιτικής διαχείρισης των κρίσεων. Πράγματι το καθένα απ’ αυτά τα συμβάντα αντιμετωπίστηκε με διαφορετικούς τρόπους, οι οποίοι παραπέμπουν στη μέθοδο διαμεσολάβησης ανάμεσα στην επιστήμη, την κοινή γνώμη και την πολιτική.
Προτού εξετάσουμε τα τρία μοντέλα πολιτικής διαχείρισης αξίζει να τονιστεί ότι τα κριτήρια ορθολογικής οργάνωσης μιας σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας (τέτοιου τύπου πιστεύω πως είναι η ελληνική πολιτική κοινωνία) αναζητούνται στην κοινωνική λειτουργία του ανθρώπινου νου. Τι θα πει αυτό; Αυτό σημαίνει ότι στον βαθμό που ολοένα και περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες εντάσσονται στο ορθολογικό πλαίσιο δομής και λειτουργίας τόσο περισσότερο η κάθε ανθρώπινη κοινωνία είναι και ορθολογική και λειτουργική.
Υστερα απ’ αυτή τη γενική παρατήρηση, ας εξετάσουμε τώρα τις διαμεσολαβήσεις ανάμεσα στα τρία «πράγματα» για τα οποία μιλάμε. Και στις τρεις περιπτώσεις, ο ανθρώπινος νους, η επιστήμη, έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Στην περίπτωση της πανδημίας η πολιτική διαχείριση της υγειονομικής κρίσης θεμελιώθηκε στα πορίσματα των επιστημονικών ερευνών και ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας σε μεγάλο βαθμό ήταν ορθολογικός (υπάρχουν σχετικές μελέτες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο). Μεγάλο όμως πεδίο ενημέρωσης και επικοινωνίας διαμορφώθηκε από τις θεωρίες συνωμοσιολογίας. Επιβεβαιώθηκε η άποψή μου, σύμφωνα με την οποία η υποχώρηση της ορθολογικής στάσης και συμπεριφοράς καλλιεργεί το κοινωνικό έδαφος για την εμφάνιση των θεωριών περί συνωμοσίας.
Στην περίπτωση της πανδημίας συνέβη και το εξής: ενώ είναι σε επιστημολογικό επίπεδο εγγενείς οι διαφορετικές απόψεις μεταξύ των επιστημόνων, η πολιτική διαχείριση της κρίσης υιοθέτησε την ακραία στάση του «εγκλεισμού» για να αντιμετωπιστεί η κρίση. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά: Οι Βρυξέλλες θεσμοθέτησαν το «Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» για να αντιμετωπιστεί η υγειονομική κρίση. Αλλά τα χρηματοδοτικά πρωτόκολλα του Ταμείου συνδέθηκαν με αναπτυξιακά προγράμματα πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και όχι με την επανίδρυση του κοινωνικού υγειονομικού συστήματος της χώρας μας.
Στη δεύτερη περίπτωση, δηλαδή στο έγκλημα των Τεμπών, το μοντέλο διασύνδεσης ανάμεσα στην επιστήμη, την κοινή γνώμη και την πολιτική δεν είχε καμιά ορθολογική βάση. Επιπλέον η πολιτική (κυβερνητική) εξουσία αυτοπροσδιορίστηκε ως η «πρώτη αρχή». Η δομή και η λειτουργία του δικτύου των σιδηροδρόμων στη χώρα μας δεν εντάχθηκε ποτέ στο σύγχρονο ορθολογικό σύστημα. Το έγκλημα των Τεμπών απέδειξε χωρίς περιστροφές ότι η ελληνική πολιτική κοινωνία λειτουργεί ως προ-νεωτερική ανθρώπινη συνθήκη. Και επιπλέον αποδείχθηκε ότι οι θεσμοθετημένες μέθοδοι αναζήτησης της τυπικής αλήθειας (πολιτικές, κοινοβουλευτικές, πρακτικές και κοινωνικές) ακυρώθηκαν από την ίδια την πολιτική εξουσία.
Ο ξεσηκωμός των πολιτών και οι μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις εγείρουν το αίτημα όχι μόνο να τιμωρηθούν οι ένοχοι, αλλά προπάντων να επαναθεμελιωθεί η ελληνική πολιτική κοινωνία σε νέες ορθολογικές βάσεις. Συμπερασματικά στην περίπτωση των Τεμπών έχουμε να κάνουμε με την εγκατάλειψη της επιστήμης ως διαμορφωτικού παράγοντα, την αποτρόπαια αυταρχική εκδοχή της πολιτικής και την κοινή γνώμη να μετατρέπεται σε συνθήκη ανορθολογισμού. Τώρα εάν εξετάσουμε τι συμβαίνει με το εντελώς πρόσφατο φαινόμενο της σεισμικής διέγερσης και εάν προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε το μοντέλο της πολιτικής διαχείρισης της κρίσης, καταλήγουμε σε εντελώς διαφορετικές διαπιστώσεις σε σχέση με τις άλλες δύο κρίσεις. Στην περίπτωση αυτή «πρώτη αρχή» αναγορεύεται η επιστήμη. Οπως φαίνεται, το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας των σεισμολόγων εργάζεται σε καθημερινή βάση με μετρήσεις και στατιστικές μελέτες για να αναλύσει το φαινόμενο. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κρατάνε ορθολογική στάση. Και η πολιτική (κυβερνητική) εξουσία αναλαμβάνει σε σχέση προς τα επιστημονικά πορίσματα τον ρόλο του «μεταφραστή» της επιστημονικής γνώσης στην καθημερινή ζωή των πολιτών.
Το τελικό συμπέρασμα από τη σκιαγράφηση των τριών μοντέλων πολιτικής διαχείρισης των κρίσεων διατυπώνεται ως εξής: σε μια πολιτική κοινωνία όπως είναι η ελληνική ανιχνεύονται τρία διαφορετικά μοντέλα. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα για να οργανωθεί η κοινωνία μας ως σύγχρονη ορθολογική πολιτική κοινωνία.
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας