Αγέλαστος πέτρα. Η πέτρα που κάθισε η θεά Δήμητρα για να μοιρολογήσει την Κόρη.
Ανδρομάχη: Αγαπημένε μου Έκτορα δεν μ` άκουσες την έρημη να μην κτυπηθείς με τον Αχιλλέα. Και τώρα κείτεσαι νεκρός μπροστά μου.
Η πριγκίπισσα Ανδρομάχη ήταν η σύζυγος του Έκτορα. Με την τραγική αυτή μορφή, που την αποκάλεσαν και «Μάνα των Τραγωδιών» ασχολήθηκε ο Όμηρος στην Ιλιάδα, ο Ευριπίδης σε δύο τραγωδίες ( Ανδρομάχη και Τρωάδες), ο Ρακίνας, ο Σενέκας, ο Παυσανίας και πολλοί ποιητές της αρχαιότητος αλλά και νεότεροι εικαστικοί, δραματουργοί, ποιητές, φιλόσοφοι..
Οι Τρῳάδες είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης το 415 π.Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Η Ανδρομάχη είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης. ~ 424 π.Χ.
Η τραγωδία « Ανδρομάχη» ξεκινά με την Ανδρομάχη να λέει: Στίχοι 1 – 15.
Ἀσιάτιδος γῆς σχῆμα, Θηβαία πόλις,
ὅθεν ποθ᾽ ἕδνων σὺν πολυχρύσωι χλιδῇ
Πριάμου τύραννον ἑστίαν ἀφικόμην
δάμαρ δοθεῖσα παιδοποιὸς Ἕκτορι,
5ζηλωτὸς ἔν γε τῷ πρὶν Ἀνδρομάχη χρόνῳ,
νῦν δ᾽, εἴ τις ἄλλη, δυστυχεστάτη γυνή
[ἐμοῦ πέφυκεν ἢ γενήσεταί ποτε]·
ἥτις πόσιν μὲν Ἕκτορ᾽ ἐξ Ἀχιλλέως
θανόντ᾽ ἐσεῖδον, παῖδά θ᾽ ὃν τίκτω πόσει
10ῥιφθέντα πύργων Ἀστυάνακτ᾽ ἀπ᾽ ὀρθίων,
ἐπεὶ τὸ Τροίας εἷλον Ἕλληνες πέδον·
αὐτὴ δὲ δούλη τῶν ἐλευθερωτάτων
οἴκων νομισθεῖσ᾽ Ἑλλάδ᾽ εἰσαφικόμην
τῷ νησιώτῃ Νεοπτολέμῳ δορὸς γέρας
15δοθεῖσα λείας Τρωϊκῆς ἐξαίρετον.
Ελεύθερη απόδοση:
Η πόλη μου Θήβη είναι σχήμα της Ασιατικής γης. Από τη λαμπρή αυτή πόλη έφτασα κουβαλώντας πολύχρυση χλιδή στην Τροία, στο ανάκτορο του Πριάμου, για να γίνω σύζυγος του Έκτορα και μάνα των παιδιών του. Ήμουν τότε η Ανδρομάχη που όλοι θαύμαζαν αλλά, αλλοίμονο, τώρα είμαι μια δυστυχισμένη. Η πιο άτυχη απ όλες τις γυναίκες αφού τον αγαπημένο μου Έκτορα είδα νεκρό, σκοτωμένο από τον Αχιλλέα. Είδα το μικρό λατρευτό μου αγόρι, που απέκτησα με τον Έκτορα, τον Αστυάνακτα να πετιέται από τα ψηλά τείχη της Τροίας από τους νικητές Αχαιούς. Δούλη είμαι τώρα στην Ελλάδα, εγώ η πριγκίπισσα από τόσο αρχοντική γενιά. Σαν γέρας (λάφυρο, βραβείο) με έδωσαν στον νησιώτη Νεοπτόλεμο ( το γιο του Αχιλλέα), αμοιβή για την ανδρεία του.
Η Ανδρομάχη γέλασε μέσα στα δάκρυα της. «δακρυόεν γελάσασα» Ιλιάς, Ραψωδία Ζ`, στ.484.
ἀνδρο-μάχος (<ἀνήρ, μάχομαι), αυτός που μάχεται, πολεμά με άνδρες, θηλυκό ἀνδρομάχη.
Ιλιάς, Ραψωδία Ζ`, στ. 480 κ.ε.
«Έκτορα αγαπημένε μου άντρα, οι εχθροί μας είναι έξυπνοι. Εντόπισαν το πλέον αδύνατο σημείο των τειχών μας και προσπάθησαν να το παραβιάσουν οι Αγαμέμνων, Μενέλαος, ο κρητικός Ιδομενέας, ο θηριώδης Διομήδης και οι Αίαντες. Πρέπει λοιπόν να προστατεύσεις αυτόν τον αδύνατο κρίκο των τειχών μας ώστε να μην περάσουν μέσα στην πόλη οι οχτροί».
Ο Έκτωρ απάντησε στοργικά στην πιστή, αγαπημένη του γυναίκα:
«Κι εγώ όλα τούτα σκέφτομαι καλή μου Ανδρομάχη. Θέλω να είμαι αντάξιος του αγαπητού λαού μου, κανένας να μην ντροπιαστεί από δικές μου πράξεις. Περήφανοι να νιώθουνε άντρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά και όλος ο λαός για όλα που θα πράξω. Μπροστά μπροστά στον πόλεμο θέλω να πολεμάω πάντα με γενναιότητα ποτέ μου με δειλία. Αλλά καλή γυναίκα μου, ιδανική μου αγάπη λυπάμαι που θα σου πω αλλά θωρώ να φτάνει η ώρα εκείνη η κακιά που η πόλη μας θα πέσει στα χέρια των αδίστακτων κι ατρόμητων εχθρών μας.
Αχ αγαπημένη μου πόσο στενοχωριέμαι για την άδικη μοίρα των σεβαστών μου γονιών και των αγαπημένων μου αδελφών. Όμως χάνω τα λογικά μου όταν σε σκέφτομαι στα χέρια των εχθρών μας. Δεν αντέχω στη σκέψη να σε φαντάζομαι δακρυσμένη, με στερημένη τη λευτεριά σου, πίσω από τον νέο αφέντη σου να τον ακολουθείς για το νέο σου σπίτι όπου θα υφαίνεις στον αργαλειό μιας ξένης και θα φέρνεις νερό από τη βρύση για τις ανάγκες του νέου σπιτιού. Κι όταν σε βλέπουνε να κλαις και να στενοχωριέσαι θα λένε πως εσύ η αρχόντισσα ήσουνα κάποτε δική μου, γυναίκα του ατρόμητου Έκτορα του αρχηγού των Τρώων».
Ο Έκτωρ άνοιξε τα χέρια να αγκαλιάσει τον γιο του που τον κρατούσε αγκαλιά η παραμάνα του αλλά αυτός φοβήθηκε με τον χάλκινο γίγαντα με την περικεφαλαία που αντίκρισε και έσυρε φωνή φόβου, έβαλε τα κλάματα και χώθηκε πιο βαθιά στον κόρφο της γυναίκας που το κρατούσε. Η Ανδρομάχη και ο Έκτορας γέλασαν με την καρδιά τους με αυτές τις αντιδράσεις του βρέφους. Ο Έκτορας έβγαλε το πανέμορφο, λαμπερό κράνος του με την μεγάλη αλογοουρά και το ακούμπησε κάτω. Πήρε το μωρό αγκαλιά το φίλησε και το ξαναφίλησε, το νταχτάρισε, το χόρεψε στα χέρια του. Δεν το χόρταινε. Μια προσευχή του βγήκε αθέλητα απ` τα πικρά του χείλη:
« Δία μεγάλε και τρανέ κι όλοι οι θεοί φροντίστε το γιο μου αν θα σκοτωθώ, εκείνος να προκόψει και άξιος μου διάδοχος και αρχηγός να γίνει την Τροία την περίφημη αυτός να κυβερνήσει. Ω παντοδύναμοι θεοί παρακαλώ σας όλους να λένε για τον γιόκα μου τα παρακάτω λόγια: Αυτός πολύ ξεπέρασε τον θαυμαστό του κύρη τον Έκτορα τον μέγιστο διάδοχο του Πριάμου».
Απίθωσε το μωρό στα χέρια της Ανδρομάχης και εκείνη το έσφιξε στον μυρωδάτο κόρφο της με όλη της την αγάπη. Η γυναίκα ξεκίνησε για το μέγαρο της κοιτάζοντας με δακρυσμένα μάτια τον Έκτορα. Εκείνος φόρεσε το κράνος του και έφυγε για το πεδίο της μάχης.
Ιλιάς, Ζ`, 482. Ὣς εἰπὼν ἀλόχοιο φίλης ἐν χερσὶν ἔθηκε
παῖδ' ἑόν· ἣ δ' ἄρα μιν κηώδεϊ δέξατο κόλπῳ
δακρυόεν γελάσασα· πόσις δ' ἐλέησε νοήσας,
Η χαροκαμένη λευκοχέρα σύζυγος του Έκτορα Ανδρομάχη άρχισε τον γόο και το θρήνο κρατώντας το κεφάλι του νεκρού άντρα της.
Ω` 725 ἆνερ ἀπ᾽ αἰῶνος νέος ὤλεο, κὰδ δέ με χήρην
λείπεις ἐν μεγάροισι· πάϊς δ᾽ ἔτι νήπιος αὔτως
ὃν τέκομεν σύ τ᾽ ἐγώ τε δυσάμμοροι,
« Άντρα μου νέος πέθανες και με αφήνεις χήρα. Μονάχη, ολομόναχη με το πεντάρφανο μου που εμείς οι δυο το φέραμε στο μαύρο τούτο κόσμο. Αυτό το άτυχο ορφανό λεύτερο δε θα είναι αφού την Τροία την τρανή θα την ισοπεδώσουν, κι οι Αχαιοί οι φοβεροί θα το αιχμαλωτίσουν. Τώρα που δεν υπάρχεις πια ποιος θα τους σταματήσει; Όλες εμάς τις κοπελιές θα πάρουνε για σκλάβες και στα πολλά καράβια τους όλες θα μας φορτώσουν. Και το παιδάκι αυτό θα ζει για να δουλεύει σε ξένα χέρια, άδικα, καταδυναστευμένο. Μπορεί παιδάκι μου καλό εδώ να σε σκοτώσει κάποιος που ο πατέρας σου του σκότωσε δικό του. Τόσους πολλούς εξέκανε ο κύρης ο δικός σου και όλοι θα γυρεύουνε εκδίκηση να πάρουν. Ήταν σκληρός πολεμιστής κι ανίκητος στις μάχες ώσπου τον έριξε στη γη ο τρομερός Πηλείδης. Αγαπημένε άντρα μου δεν πέθανες για μένα. Το χέρι σου μου άπλωσε να το κρατώ για πάντα. Για πάντα θα σε σκέφτομαι μέσα στο νου θα σ` έχω. Και κάποια σκέψη όμορφη βάλε μου στην ψυχή μου να σε θυμάμαι πάντοτε ολοχρονίς του χρόνου.».
Κλαίγανε σαν την άκουγαν της Τροίας οι γυναίκες και πρώτη και καλύτερη η μαύρη η Εκάβη άρχισε να μοιρολογά στον Έκτορα να λέει:
« Παιδί μου ακριβότερο απ` όλα μου τα τέκνα
Ω` 750 σε αγαπούσαν οι θεοί μα κι όλος ο λαός σου. Και τώρα που απέθανες όλοι σε μνημονεύουν. Πολλά αγόρια έχασα από τον Αχιλλέα που σκλάβους τα επούλησε στην Ίμβρο και στη Σάμο, στη Λήμνο την απόμακρη ή σ` άλλους ξένους τόπους. Εσένα παλληκάρι μου σε σκότωσε με λόγχη μ` αυτό δεν τον εχόρτασε και τ` άψυχο κορμί σου μέρες πολλές το έσερνε στον τάφο του Πατρόκλου, το φίλο που σκότωσες και έστειλες στον Άδη. Με όλα όσα πέρασες μετά το θάνατο σου δε μπόρεσε ο Αχιλλεύς τον Πάτροκλο να φέρει από τον Άδη στη ζωή. Άδικα το κορμί σου το άψυχο βανδάλιζε ο άσπλαχνος Πηλείδης. Αχ γιε μου κανακάρη μου σαν ζωντανό σε βλέπω γιατί φρόνησαν οι θεοί για να σε προστατεύσουν.».
Η Ωραία Ελένη μετά την Ανδρομάχη και την Εκάβη άρχισε κι εκείνη το θρήνο:
«Έκτορα ακριβότερε απ` όλα τα αδέλφια του άντρα μου του Αλέξανδρου που μ` έφερε στην Τροία. Είκοσι χρόνια πέρασαν που έφυγα απ` τη Σπάρτη τη γη οπού γεννήθηκα και έγινα γυναίκα. Καλύτερα να πέθαινα ποτέ μη μεγαλώσω. Και Έκτορα μου άξιε ποτέ κανένα λόγο εγώ κακό δεν άκουσα απ` τα δικά σου χείλη. Αν από τα αδέλφια σου κορίτσια ή αγόρια ή από συννυφάδες μου ή απ` την πεθερά μου βαριές κουβέντες άκουγα εγώ που είμαι ξένη, εσύ καλέ μου Έκτορα τα πράγματα ηρεμούσες κι όλα σε τάξη τα `βαζες, τα αποκαθιστούσες. Από το στόμα σου ποτέ, όπως και του Πριάμου, κακή δεν άκουσα λαλιά ούτε κακή κουβέντα.».
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις.
Ποίηση: Ιάκωβος Καμπανέλλης.
Από το Τρωικό κάστρο η Ανδρομάχη
στον Έκτορα που κίναγε στη μάχη
φώναξε με φωνή φαρμακωμένη:
Στρατιώτη μου, τη μάχη θα κερδίσει
όποιος πολύ το λαχταρά να ζήσει.
Όποιος στη μάχη πάει για να πεθάνει
στρατιώτη μου, για πόλεμο δεν κάνει.
1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας