Οταν η Κεντρική Τράπεζα του Αμστερνταμ (η Wisselbank)1 κατάργησε σταδιακά το δικαίωμα της ανάληψης σκληρών νομισμάτων κατά τη δεκαετία του 1680, η υπεροχή του αναγκαστικού χρήματος (fiat money) είχε ολοκληρωθεί. Με βάση τον νόμο, το γραμμάτιο ευκολίας είχε απογίνει το επίσημο χρήμα της επικράτειας. Αυτό που έγινε ήταν η θέσπιση ενός συστήματος σύμφωνα με το οποίο η εξουσία του χρήματος αντικατέστησε την έννοια του κοινού αγαθού ως την κατ’ εξοχήν αρχή της κοινωνίας. Επιπλέον, αυτό το σύστημα πήρε στα χέρια του την εξουσία του χρήματος που κυκλοφορούσε, καθώς και τις πιστώσεις από την κεντρική κυβέρνηση.
Αυτή η έννοια του χρήματος βρίσκεται στην καρδιά του σύγχρονου συστήματος των Κεντρικών Τραπεζών, αποτελώντας ένα σύστημα βασισμένο στο χρήμα, στο χρέος και στην τοκογλυφία, όπου οι άνθρωποι αλλά και η ίδια η κυβέρνηση ελέγχονται μέσω των εξουσιών της Κεντρικής Τράπεζας πάνω στο χρήμα και το χρέος. Ο αποκλειστικός στόχος του χρέους είναι η διαιώνιση του πλούτου και της κυριαρχικής εξουσίας της οικονομικής ολιγαρχίας. Κατά το δεύτερο μισό του 17ου αιώνα η Wisselbank είχε συγκεντρώσει τεράστια οικονομική εξουσία, που τη διευκόλυνε να επεκτείνει την Αυτοκρατορία και τους οικονομικούς πολέμους που διεξήγε σε μια πρωτοφανή κλίμακα. Το κέντρο της δραστηριότητας της νέας Αυτοκρατορίας ήταν το Χρηματιστήριο του Αμστερνταμ, που ήταν μια αγορά χρήματος, μια αγορά χρηματοδοτήσεων και μια αγορά τίτλων, με πρακτικές που περιλαμβάνουν συμβάσεις προθεσμιακών αγοραπωλησιών, δικαιώματα αγοραπωλησιών, δάνεια περιθωρίου2, οικονομικές επιρροές, σπέκουλο με ξένους τίτλους και συναλλαγές με οριστικά παράγωγα3.
Η τουλιπομανία του 1637-1638 βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά στις συναλλαγές των συμβάσεων προθεσμιακών αγοραπωλησιών και των δικαιωμάτων αγοραπωλησιών (οψιόν) και το 1688 το Αμστερνταμ διέθετε μια εντελώς αναπτυγμένη αγορά παραγώγων. Πολλές από αυτές τις ολλανδικές πρακτικές μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο κατά τη δεκαετία του 1690. Το 1688 μια λεπτομερειακή περιγραφή αυτών που συνέβαιναν στο Αμστερνταμ δημοσιεύτηκε σε ένα βιβλίο με τίτλο «Confusion de Confusiones» («Ανακάτωμα των Ανακατωμάτων») στα ισπανικά από τον Joseph de la Vega4, έναν Σεφαραδίτη Εβραίο. Το βιβλίο αυτό αποτελείται από τέσσερις διαλόγους ανάμεσα σε έναν έμπορο, έναν φιλόσοφο και έναν σπεκουλαδόρο, περιγράφοντας τους διάφορους τύπους συναλλαγών στην αγορά του Αμστερνταμ. Η φιλοσοφία της αγοράς του Αμστερνταμ δίνεται από τον σπεκουλαδόρο λέγοντας: «Η καλύτερη και πιο ευχάριστη άποψη αυτής της νέας μπίζνας είναι πως μπορεί κάποιος να πλουτίσει χωρίς ρίσκο, χωρίς να διακινδυνεύει το κεφάλαιό του».
(1) Ιδρύθηκε το 1609 και ήταν η πρώτη δημόσια τράπεζα που διακινούσε λογαριασμούς μη άμεσα μετατρέψιμους σε σκληρό νόμισμα.
(2) Δάνειο περιθωρίου (margin loan) που επιτρέπει τον δανεισμό σε επενδύσεις χρησιμοποιώντας υπάρχουσες μετοχές και/ή μετρητά ως εξασφάλιση.
(3) Οριστικά παράγωγα (outright derivatives), συναλλαγές που αφορούν μόνο περιουσιακά στοιχεία.
(4) Joseph de la Vega (1650-1692): έμπορος διαμαντιών, οικονομικός εμπειρογνώμων, φιλόσοφος της ηθικής και ποιητής. Το βιβλίο αυτό έχει αποτελέσει τη βάση των σύγχρονων πεδίων της τεχνικής ανάλυσης καθώς και των οικονομικών της συμπεριφοράς.
*Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας