Το βράδυ θα υποδεχτούμε τον καινούργιο χρόνο μαζί με τους δικούς μας ανθρώπους και, πολλοί, θα κόψουμε την πίτα. Λέγοντας «πίτα» εδώ, εννοούμε τη βασιλόπιτα, είδος στρογγυλού κέικ, που κόβουμε για να γιορτάσουμε τον καινούργιο χρόνο και που σχεδόν πάντα έχει μέσα και κάποιο νόμισμα, το φλουρί που λέμε.
Ωστόσο, η πρώτη σημασία της πίτας είναι «ψητό φαγητό ή γλυκό, συνήθως με φύλλο ζύμης και γέμιση από διάφορα υλικά». Ο ορισμός, από το Χρηστικό Λεξικό, αναγκαστικά είναι πολύ πλατύς και χωράει σχεδόν τα πάντα: τυρόπιτες, σπανακόπιτες, χορτόπιτες, κολοκυθόπιτες, λουκανικόπιτες (απλολογούμενες ενίοτε ως λουκανόπιτες) και ό,τι άλλο τραβάει η όρεξή σας – απουλόπιτα έφτιαχνε κάποιος βάζοντας μέσα «απ’ ούλα».
Αλλά βέβαια πίτα έχουμε και στο σουβλάκι – χρησιμοποιώ τη λέξη με την αθηναϊκή σημασία της, αν θέλετε στο τυλιχτό. Αυτή η πίτα είναι «αρτοσκεύασμα με πλατύ και στρογγυλό σχήμα», που ψήνεται και τρώγεται με γέμιση ή ως συνοδευτικό. Και σε παραλλαγές έχουμε την πολύ λεπτότερη και πλατύτερη αραβική πίτα, αλλά και τη μεξικάνικη, αλλιώς τορτίγια.
Συνεχίζοντας, μεταφορικά, έχουμε τα διαγράμματα πίτας (pie diagram) στη στατιστική: ένας κύκλος χωρισμένος σε τμήματα, ανάλογα με το μερίδιο κάθε στοιχείου ενός συνόλου. Γενικότερα, πίτα με τη μεταφορική σημασία είναι κάποιο μέγεθος, αγαθό προς διανομή. Η πίτα των διαφημιστικών εσόδων, η πίτα του εθνικού εισοδήματος, η πίτα της τηλεθέασης, η πίτα της εξουσίας.
Η πίτα είναι νόστιμο έδεσμα, αλλά ετυμολογικά αποδεικνύεται σκληρό καρύδι. Για ορισμένους, ανάγεται στο αρχαίο «πίττα» (αττικό τύπο του «πίσσα»), από τα διάφορα υλικά που χρησιμοποιούνταν. Αλλοι την παράγουν από το παλαιό ιταλικό pitta, το οποίο πολλοί ανάγουν στην «πίττα» που είπαμε, μέσω αμάρτυρου λατινικού *pitta ή στην «πηκτή» μέσω αμάρτυρου λατινικού *picta. Κάποιοι άλλοι έχουν συσχετίσει την πίτα με την πίτσα, που και αυτή έχει σκοτεινή ετυμολογία.
Αν τα ετυμολογικά της πίτας είναι ομιχλώδη, τα φρασεολογικά της είναι άφθονα. Λέμε «γίνομαι πίτα», που μπορεί να σημαίνει είτε «χάνω την επαφή με την πραγματικότητα από το μεθύσι ή την κατανάλωση ουσιών» είτε «ισοπεδώνομαι, καταστρέφομαι εντελώς» (το λέμε συνήθως για αυτοκίνητα).
Μια κάπως παλιότερη έκφραση είναι το «πάτησε (σ)την πίτα», που λέγεται όταν κάποιος κάνει ένα λάθος και ιδίως όταν δεν καταφέρνει να αποφύγει κάτι το αρνητικό. Πολύ γνωστή είναι και η παροιμιώδης έκφραση «θέλει και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο», για τον πλεονέκτη που θέλει μόνο τα θετικά μιας κατάστασης χωρίς να επωμιστεί τα αναπόφευκτα αρνητικά της.
Λέμε επίσης «από πίτα που δεν τρως, τι σε μέλλει κι αν καεί;», σε όποιον ενδιαφέρεται για ξένες υποθέσεις από τις οποίες δεν έχει προσωπικό όφελος. Και «πέσε πίτα να σε φάω», για τεμπέληδες, που τα θέλουν όλα έτοιμα.
Αλλά απόψε θα κόψουμε την πίτα. Η στήλη σάς εύχεται καλή χρονιά, ευτυχισμένο το 2025, με υγεία και αγάπη!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας