Η μία πλευρά βλέπει ταραγμένους καιρούς και αβεβαιότητα. Κάποιος φίλος έλεγε ότι, τουλάχιστον, προλάβαμε να ζήσουμε εποχές ελπίδας και αισιοδοξίας. Η άλλη πλευρά αγγίζει τα όρια ενός οπτιμισμού ότι ο κόσμος αύριο θα γίνει καλύτερος. Είναι θέμα οπτικής και λιγότερο γκρίνιας. Ωστόσο, τα πρωτοσέλιδα δεν αφήνουν αμφιβολίες. Στερεότυπα, ταυτότητες, φονταμενταλισμοί, διακρίσεις, ανισοκατανομή πλούτου, δολιότητες, εκμεταλλευτικές σχέσεις, γυναικοκτονίες, ενδοοικογενειακή βία, όπλα, πόλεμος... Η βία σε κλιμακώσεις. Οπως με όλα τα μονιστικά πάθη, αντί να υψώνει, κάνει τον άνθρωπο χειρότερο. Ο χειρότερος θα επιλέξει, στη συνέχεια, κάποιον ακόμα χειρότερο για να του εμπιστευτεί τις τύχες της ζωής του συνόλου. Αυτό είναι το μοτίβο του post- (του μετα-) στην κοινωνικοπολιτική σκακιέρα. Γιατί εκτός από τις κληρονομικές ελίτ και την αλαζονεία τους, ανθούν και οι λαϊκιστές με τη δική τους. Η ομπρέλα του μοτίβου είναι η πηχτή ανικανότητα, η ιδιοτέλεια και η αδιαφορία για τους άλλους.
Ερχονται στιγμές που πολλές από τις πτυχές της καθημερινής ζωής ξεβράζονται στο πικρό χιούμορ των μιμιδίων, όπως το πρόσφατο με τη χειραψία από την προχθεσινή υπερσχολιασμένη συνάντηση Μητσοτάκη-Ανδρουλάκη, όπου ο Μητσοτάκης φέρεται να ρωτάει τον Ανδρουλάκη: «Τι κάνεις;» και να απαντάει μόνος του... «Ασε, μη μου πεις. Ξέρω!»
Στο παραπάνω παράδειγμα, και οι δύο βαδίζουν με ψευδαισθήσεις των πεπρωμένων τους. Ο μεν Μητσοτάκης ότι θα κερδίσει άνετα τον τρίτο κυβερνητικό θρίαμβο (όποτε γίνουν εκλογές έως το 2027), ασκώντας πολιτική που βαφτίζει «σταθερότητα über alles». Στην ουσία, οικοδομεί σε σαθρό έδαφος και, μάλλον, κατεδαφίζει την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα. Ο δε Ανδρουλάκης πιστεύει ότι θα συγκυβερνήσει (αρκεί να μην κάνει τίποτα και σε ό,τι λέει να βάζει το επίθετο «θεσμικός»). Μάλλον είναι κρυπτο-οπαδός του δόγματος Λαμπεντούζα: «να αλλάξουν όλα, ώστε να μην αλλάξει τίποτα». Πιθανότατα, με άλλους όρους, τα ίδια σκέφτονται και οι λοιποί παίκτες. Ο Τσίπρας, λόγου χάρη, μπορεί να σκέφτεται ότι θα κάνει ένα θριαμβευτικό come back, ότι θα τον ακολουθήσουν όλοι οι αποστασίες και ότι θα στεγάσει όλα τα ορφανά της κεντροαριστερής-προοδευτικής παράταξης. Και ότι θα είναι εύκολο.
Αλλά, για την παραμυθία της υπόθεσης, δεν μιλάμε για κάποια ιδιαίτερη και αποκλειστική υπόθεση ενός ελληνικού πολιτικού habitus. Λόγου χάρη, έγινε εφικτή η επιστροφή του Τραμπ στο τιμόνι των ΗΠΑ. Ομως, έγινε εφικτή γιατί η ηγεσία των Δημοκρατικών απεδείχθη πολύ κατώτερη των περιστάσεων. Ο Τζο Μπάιντεν, παρά τις προηγούμενες διαβεβαιώσεις πως δεν θα το κάνει, λίγο πριν αφήσει τον Λευκό Οίκο, προχώρησε στην απονομή προεδρικής χάριτος στον γιο του. Αλλά τα ίδια έχει κάνει και ο Ταγίπ Ερντογάν με τον δικό του γιο. Και πολλοί άλλοι έκαναν τα ίδια.
Η υπόθεση είναι ότι όλες αυτές οι χάρες, οι ευκολίες ορισμένων και οι αναξιοκρατίες συμβαδίζουν με τα λοιπά δεινά των άλλων. Δεν είναι ασύνδετες πινελιές της μεγάλης εικόνας μιας κοινωνίας που δείχνει αποκρουστική και αφημένη στην τύχη της. Τα δεινά του αποκλεισμού, λόγου χάρη, μπορούν κάλλιστα να συνυπάρχουν με τα δώρα της ευημερίας και τους βαθμούς ικανοποίησης. Ορισμένοι, ενώ ακούν με προσοχή τον Σαμαρά ή τη Λατινοπούλου να αναπτύσσουν τις ιδέες τους περί πυρηνικής οικογένειας, κλείνουν τα μάτια σε όλες τις μορφές βίας στην οικογενειακή ζωή. Γίνονται αμβλύωπες στην παράγωγο βία της εθνικιστικής ρητορικής τους. Ομως, οι όροι της στρεβλής κοινωνικής ενσωμάτωσης κινούνται μια χαρά, όπως ακριβώς κινούνται τα βομβαρδιστικά και τα ελεύθερα βλήματα του Νετανιάχου, των Ιρανών, του Ασαντ, των τζιχάντ πάνω στα κεφάλια αμάχων, παράλληλα με τα κατευθυνόμενα βλήματα του «θεσμικού» παραλογισμού τους. Ολα αυτά γίνονται γιατί οι λαοί έχουν επιτρέψει σε ηγέτες, μιλίτσιες και καρτέλ να τους αντιμετωπίζουν σαν συνομοσπονδίες θρησκειών, πολιτισμών, ομάδων και φύλων και οι πολίτες δέχονται να αντιμετωπίζονται σαν μωρά, οπαδοί, καταναλωτές, υποτακτικοί και ακόλουθοι, με αντιστάθμισμα την ψευδαίσθηση ενός πεπρωμένου που είναι μονίμως άφαντο.
Είναι ευκολότερο να αγκιστρωθούν οι περισσότεροι στο περιτύλιγμα μιας ωραίας ψευδαίσθησης με συνειρμούς γρήγορης σκέψης (anchoring bias), παρά να ακολουθήσουν το αργό, λογικά επεξεργασμένο και δύσκολο μονοπάτι που θα περιορίσει τη στεγανοποίηση κόσμων και μυαλών. Εως τότε η αποκρουστική πλευρά θα ορίζεται από τους αριστοτέχνες του τρόμου και των ψευδαισθήσεων.
Ο νομπελίστας της Οικονομικής του 1998, Αμάρτια Σεν, στο «Ταυτότητα και βία» με υπότιτλο «Η ψευδαίσθηση του πεπρωμένου» (εκδ. Αλεξάνδρεια, 2012) είχε τοποθετηθεί σχετικά: «Η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε καθαρά μπορεί, βέβαια, να ποικίλλει με την εκπαίδευση και το ταλέντο, αλλά μπορούμε ως ικανά όντα να θέτουμε ερωτήματα και ν’ αρχίζουμε να αμφισβητούμε αυτά που μας έχουν μάθει να πιστεύουμε όταν έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε». Περίπου εδώ βρισκόμαστε. Σχεδόν, σε σημείο μηδέν.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας