Από τη θεσμοθέτησή της (περί τα μέσα του 19ου αιώνα) η νεότερη και σύγχρονη πολιτική κοινωνία δομείται και λειτουργεί μέσω τριών κοινωνικών σφαιρών. Ποιες είναι αυτές; Είναι η πολιτική σφαίρα, η οικονομική σφαίρα και η αισθητική. Αλλοι μιλάνε για υποσυστήματα εντός του πραγματολογικού πλαισίου της πολιτικής κοινωνίας. Κάθε σφαίρα ή υποσύστημα διαμορφώνει τους κανόνες δόμησής του και τους θεσμούς λειτουργίας του. Π.χ. η σφαίρα του πολιτικού δομείται μέσω της κυβέρνησης-αντιπολίτευσης, μέσω του κοινοβουλίου, μέσω των κομμάτων κ.λπ. Το μέσο (Medium) λειτουργίας αυτού του συστήματος είναι η εξουσία. Παρόμοια δομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά συναντάμε και στο οικονομικό υποσύστημα. Εδώ το μέσο επικοινωνίας είναι το χρήμα. Οσον αφορά το αισθητικό υποσύστημα, παρατηρούμε ότι η θεσμική οργάνωσή του έχει τις ιδιαιτερότητές της και το μέσο επικοινωνίας αυτού του υποσυστήματος είναι ο «αισθητικός κανόνας»: τι είναι ωραίο και τι δεν είναι, τι είναι τέχνη και τι δεν είναι κ.λπ.
Εκρινα σκόπιμο να προτάξω αυτή την εισαγωγή προτού επιχειρηματολογήσω σχετικά με το πρόβλημα που θέτει το ερώτημα του τίτλου: εάν ζούμε στην εποχή της δημιουργικής τέχνης ή μήπως έχουμε εισέλθει σε μια πραγματολογική συνθήκη που ορίζεται εξ ολοκλήρου από το καθεστώς της πολιτιστικής βιομηχανίας.
Οπως διαβλέπω, τα αισθητικά πράγματα της σύγχρονης εποχής ακολουθούν τον ίδιο δρόμο που ακολουθούν και τα πολιτικά πράγματα. Κατά τη μεταπολεμική ιστορική φάση εξέλιξης της κοινωνίας μας ζήσαμε την ενδοσυστημική σύγκρουση ανάμεσα στην τέχνη ως δημιουργία και την πολιτιστική συνθήκη ως θεσμικό παράγοντα της αισθητικής σφαίρας. Εάν οι εξελίξεις στα πολιτικά πράγματα είναι εξόφθαλμες, οι αντίστοιχες εξελίξεις στα αισθητικά πράγματα για να εντοπιστούν χρειάζεται να προσφύγουμε σε άλλου τύπου ερμηνείες! Η απόσταση ανάμεσα στην κινηματογραφική βιομηχανία της Αμερικής μετά τον πόλεμο μέχρι σήμερα, στην εποχή της αποθέωσης της πολιτιστικής βιομηχανίας (βλ. Netflix), είναι μεγάλη.
Ο αμερικανικός κινηματογράφος του Χόλιγουντ μετά τον πόλεμο όπως και η εικαστική παραγωγή-δημιουργία της ίδιας εποχής διαμόρφωσαν τον «αισθητικό κανόνα», ο οποίος εκδηλώθηκε σε δύο επίπεδα: το πρώτο ορίζεται ως ενδοαισθητική θωράκιση της τέχνης απέναντι σε εξωτερικούς εχθρούς. Επί του προκειμένου αμύνεται η τέχνη απέναντι στο οικονομικό υποσύστημα, απέναντι στο χρήμα. Θεωρήθηκε πως όσο περισσότερο συμπαγής είναι η τέχνη με τον εαυτό της τόσο πιο δυνατή καθίσταται να αντιμετωπίσει τους θανάσιμους εχθρούς υπό τη μορφή του χρήματος.
Το δεύτερο, το άλλο συγκροτησιακό επίπεδο της μεταπολεμικής τέχνης ως δημιουργίας, εντοπίζεται στο εσωτερικό πεδίο της παραγωγής της τέχνης: το αισθητικό ιδεώδες είναι μια αξία (Wert) καθ’ εαυτήν. Οσοι καλλιτέχνες-δημιουργοί υπερασπίζονται την έμπνευσή τους, τη φαντασία τους, τις δημιουργικές ικανότητές τους έχουν επίγνωση ότι όλα αυτά τα «πράγματα» είναι ανεξαργύρωτα.
Εχουμε φτάσει πια στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα (διανύσαμε ήδη τα πρώτα είκοσι πέντε χρόνια) και η σύγχρονη πολιτική κοινωνία όσον αφορά την αισθητική δόμηση και λειτουργία της δεν έχει διλήμματα για να απαντήσει στο ερώτημα του τίτλου: το αισθητικό υποσύστημα (η κοινωνική σφαίρα της αισθητικής) έχει «μεταμορφωθεί» σε μια απέραντη πολιτιστική βιομηχανία χωρίς καμιά εξαίρεση! Επειδή το ζήτημα της τέχνης ως πολιτιστικής βιομηχανίας είναι θεμελιώδες ζήτημα για την ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας μας, θα επανέλθω με την πρώτη ευκαιρία με περισσότερο εμπεριστατωμένες αναλύσεις.
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας