Η βιομηχανία της ενημέρωσης

Συχνά συζητάμε για την αξιοπιστία των μέσων ενημέρωσης και το μέλλον της δημοσιογραφίας. Η πλειονότητα των πολιτών σήμερα αναρωτιέται για το τι είναι πραγματικό, τι είναι αλήθεια, τι είναι γεγονός και τι προπαγάνδα ή φαντασία, από όσα ακούει, βλέπει, διαβάζει.

Τι έχει όμως συμβεί και παραμένει παγιδευμένος ο κόσμος στα φέικ νιους, στον κιτρινισμό, δηλαδή στον μηχανισμό της μεταστροφής των συνειδήσεων προς τη μονοσήμαντη προβληματική και την εξαρτημένη παραπληροφόρηση;

Το βλέμμα μας απορροφάται από την είδηση, παγιδεύεται τις περισσότερες φορές στο τυφλό σημείο, εκεί δηλαδή που δεν δημιουργούνται νευρικοί παλμοί αλλά υπάρχει το κενό. Ο φιλόσοφος Slavoj Zizek αναφερόμενος σ’ αυτή τη συνθήκη της ενημέρωσης έχει πει ότι «η εικόνα, η είδηση, μπορεί να στέκεται στο μάτι μας, αλλά εμείς βρισκόμαστε ήδη μέσα στη φωτογραφία που βλέπουμε ή μέσα στην είδηση που διαβάζουμε».

Πώς συμβαίνει όμως κάτι τέτοιο;

Συμβαίνει γιατί έχουμε απορροφηθεί από την είδηση και την εικόνα με τη μανία ενός εξαρτημένου, όπως δηλαδή ο εξαρτημένος έχει απορροφηθεί από τις εξαρτησιογόνες ουσίες. Και αυτό γιατί είναι αδύνατο να καταφέρουμε να δραπετεύσουμε από τις αποδοτικές επενδύσεις της ενημέρωσης, οι οποίες μας διατηρούν στις αυξομειούμενες θερμοκρασίες της πληροφόρησης.

Η βιομηχανία των ειδήσεων βρίσκει την ευκαιρία να δημιουργεί με επιτυχία τα «παραδοξόλογα» τα οποία κινούνται στον κόσμο της ελεύθερης παραπληροφόρησης, με αποτέλεσμα η αξιοπιστία της ενημέρωσης συχνά να διακυβεύεται, ο κώδικας της δεοντολογίας συνήθως να παραβιάζεται και η είδηση τις περισσότερες φορές να μακελεύεται. Και θριαμβευτικά να εμφανίζεται η προσομοίωση των ειδήσεων από τα μέσα ενημέρωσης όχι ως αυτό που συμβαίνει, αλλά ως αυτό που εν δυνάμει θα γίνει.

Η ελληνική δημοσιογραφία προσφέρει άφθονο υλικό προς παρατήρηση. Αρκεί να δει κανείς τους κατ’ επιλογήν κανίβαλους δημοσιογραφούντες που δολοφονούν εκ νέου τους δολοφονημένους και βιάζουν εκ νέου τα θύματα βιασμού. Αλλά και τους καθ’ έξιν «πολιτικογραφούντες» αναλυτές που μοιράζουν ρετσέτες με τη γραφίδα τους ή λυσάρια για κάθε πολιτικό αδιέξοδο με τον ρυπαρό λόγο τους στα κανάλια.

Οι ειδήσεις διαχέονται με κατεύθυνση τον κοινωνικό έλεγχο «μιας ψεύτικης πληροφορίας χωρίς σημασία» (όπως θα έλεγε ο J. Lacan) ακολουθώντας απλώς τις ανάγκες της υπερβολικής και κατασκευασμένης ενημέρωσης οδηγούμενες σε μια θνητή φλυαρία (για να θυμηθούμε τον M. Heidegger), μια φλυαρία που οργανώνει την παραποίηση και τη διαστροφή της αλήθειας.

Η αλήθεια της ενημέρωσης περνά από μια διαδικασία τροποποίησης μέσα από τα εργαστήρια της εξουσίας. Ο πολίτης σήμερα αποτελεί θύμα της Παγκοσμιοποιημένης Εξουσιαστικής Ενημέρωσης με τους υστερόβουλους πλεονασμούς της ειδησεογραφίας, πάσχοντας έτσι από μια παχυσαρκία υπερ-πληροφόρησης. Και αυτό γιατί οι ειδήσεις αλληλοτροφοδοτούνται καθώς οι ταχύτητες που τρέχουν αυξάνονται συνεχώς και δεν υπάρχει τελικός σταθμός.

Καμιά είδηση δεν θεωρείται σήμερα οριστική, πάντα κάτι θα υπολείπεται. Και αυτό γιατί η είδηση έχει τη δυνατότητα να επανέλθει και να ξεκινήσει εκ νέου μια καινούργια κούρσα διαδρομής. Οι ειδήσεις δεν έχουν λογικές εξηγήσεις, επειδή κινούνται τόσο γρήγορα και εμπλέκονται σε πολλαπλά κυκλώματα έτσι ώστε να επιστρέφουν ως γεγονότα χωρίς νόημα.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ουσιαστικά ζούμε την ήττα των γεγονότων μέσω των ειδήσεων και τον αποπροσανατολισμό της σχέσης μας με την πραγματικότητα. Το αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται είναι ότι η είδηση πλέον λειτουργεί άλλοτε ως ηδονοβλεπτικότητα και άλλοτε ως τυφλό σημείο του οπτικού πεδίου που δεν λαμβάνει καμία πληροφορία.

*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας